92 CAMPESINOS PERUANOS EJECUTADOS POR MILITARES DESCANSAN EN PAZ 25 AÑOS DESPUES

En una quebrada de la sierra sur de Perú, ubicada en la región Ayacucho, 92 víctimas de la matanza de Putis, perpetrada en 1984 por militares, fueron enterradas el sábado en medio del dolor y la resignación de sus humildes familiares.

El camposanto donde se construyeron los 92 nichos blancos se ubica en Rodeo, capital del centro poblado de Putis, y punto de confluencia de las ocho comunidades campesinas de donde procedían las víctimas de la masacre. Putis está ubicado a 3.800 metros de altitud en una zona de enormes cerros.

En diciembre de 1984, unas 200 personas dedicadas al pastoreo y al campo llegaron a Putis huyendo de Sendero Luminoso. Portaban banderas blan- cas y pidieron protección a los militares, quienes les ofrecieron trabajar en obras comunales y les plantearon construir una piscifactoría para criar truchas.

Los hombres se encargaron de cavar una fosa, mientras que las mujeres y los niños permanecieron en la iglesia y la escuela. Cuando la piscifactoría iba a ser terminada, los soldados rodearon a los comuneros dentro de la fosa y les dispararon, al parecer porque sospechaban que eran guerrilleros. Sus esposas y niños siguieron igual suerte. Algunas mujeres lograron huir tras la violación masiva a la que fueron sometidas por los uniformados antes de que la mayoría fuera asesinadas.

Casi 25 años después, el lugar que se convirtió en su tumba conserva algunas paredes en pie y sólo seis familias se han animado a regresar al pueblo.

Los deudos de Putis fueron representados ante el Estado por la asociación Paz y Esperanza, que en 2008 logró que se excaven varias fosas donde se presumía que había 123 fallecidos. Su director en Ayacucho, Nolberto Lamilla, declaró que «duele mucho saber que 48 de las víctimas que hoy se entierran fueron menores de edad y que probablemente no entendieron el momento que vivían».

En medio del dolor, los comuneros ahora esperan que las autoridades militares y del Ministerio de Defensa entreguen a la fiscalía la información que pueda facilitar la identificación de los causantes de esta matanza.

Pero se mantiene una sombra de desconfianza, ya que el Ejecutivo asegura que esos datos no existen, y a la ceremonia sólo asistieron algunos funcionarios para pedir perdón a los familiares y darles un certificado que confirma lo que ya todos saben: que en Putis tuvo lugar una de las peores matanzas de la historia peruana.

(Gara. 31 / 08 / 09)

IKERKETA SERIO BAT ABIATZEKO ESKATU DU FUSILATUEN FAMILIEN ELKARTEAK

Memoria historikoaren aurka izandako erasoak salatu dituzte Nafarroako Fusilatuen eta Desagertuen Familien Elkarteak eta Txinparta elkarteak. Koldo Pla Txinparta elkarteko kideak nabarmendu duenez, «Aitzoaingo eta Artikako hilerrietan eta Ezkaban egindako erasoak ez ezik, maiatzetik aurrera eraso gehiago izan dira; Berriobeitiko hilerrian izandakoak, besteak beste».

Ezkaba mendiko monolitoan egindako erasoak salatu zituzten atzo elkarteek, Nafarroako Foruzaingoan. San Cristobal gotorlekuan presoen omenezko monolitoan Arriba España, Cristo Rey eta uztarria eta gezien irudiaren pintaketak agertu ziren. Datu berri bat aurkeztu zuten. Kolaboratzaile baten erantzungailuan honako mezua utzi zuten: «Oroitarriak bisitatzera joan zaitez, zein politak geratu diren ikusteko». Erasotzaileek talde bat osatzen dutela, eta erasoak aurretik pentsatuak zituztela azaldu du Plak.

Talde politiko gehienen gaitzespenak ontzat hartu ditu Plak, eta «ikerketa serio bat egitea» espero dute.

Roberto Rocafort fusilatu baten semeak Elizaren eta Falangearen isiltasuna salatu du.

(Berria. 09 / 08 / 29)

RECHAZO A LOS ATAQUES FASCISTAS Y LLAMAMIENTO A LA RESPUESTA

Las denuncias y muestras de rechazo hacia los diferentes ataques fascistas llevados a cabo en las últimas semanas contra monumentos y placas en recuerdo a los muertos por el franquismo se sucedieron ayer en Nafarroa. Por una parte, la Asociación de Familiares de Fusilados de Navarra y la Asociación Txinparta presentaron una denuncia ante la Policía Foral de Iruñea. El Ayuntamiento de Bidangotz, junto al colectivo Memoriaren Bidean, también mostró su condena y lamento hacia los hechos. Y, por último, el sindicato LAB hizo un llamamiento a organizar una respuesta popular contra los ataques fascistas.

Igor Arroyo, portavoz de LAB en Nafarroa, junto a representates de la sección sindical de Orkoien, realizaron una valoración en torno a los ataques, queriendo subrayar que el realizado en Orkoien no es más que un eslabón de una larga cadena de ataques fascistas, denunciando así que «los demócratas de toda la vida» vuelven a ponerse la «camisa azul».

Ante todo quisieron subrayar la impunidad de la que gozan los autores de estos hechos, «hacia los que la clase política de Nafarroa se queda muda», añadiendo que «lo más grave es» el posicionamiento que adoptan dependiendo de la identidad de la víctima.

Y es que LAB no sólo hizo referencia a los ataques contra la memoria histórica, sino también a los sucedidos contra los jóvenes independentistas, así como a trabajadores y locales relacionados con la izquierda abertzale de Iruñea.

Afirmaron no estar sorprendidos por el comportamiento de la clase política y denunciaron a esos mismos políticos de estar inmersos en la cruzada contra la izquierda abertzale. Desde LAB quisieron expresar su deseo de responder contundentemente al fascismo, realizando un llamamiento popular para la unión de sindicalistas, abertzales y progresistas contra «el estado de excepción y los ataques fascistas».

Las dos asociaciones en pro de la memoria histórica, la Asociación de Familiares de Fusilados de Navarra y la Asociación Txinparta, por su parte, presentaron un informe detallado de los ataques sufridos y denunciaron que los hechos son obra de miembros de un grupo organizado. Agradecieron las diferentes condenas de los grupos políticos pero llamaron a ser mucho más claros en ellas.

Roberto Rocafort, hijo de un fusilado, manifestó su pena por el silencio de la Iglesia y de partidos como la Falange Española. Esperan, sobre todo, que haya una investigación seria. Además, han hecho saber que se volverán a colocar las placas.

El Ayuntamiento de Bidangotz y el colectivo Memoriaren Bidean, a su vez, pidieron una reflexión que ayude también a conseguir uno de los principales objetivos del amplio movimiento de recuperación de la memoria histórica: «Nunca más para el fascismo».

Condenas por las pintadas aparecidas en las tumbas de Lasa y Zabala

El Gobierno de Lakua expresó ayer una «rotunda condena» ante las pintadas aparecidas en las tumbas de los refugiados políticos Joxean Lasa y Joxi Zabala, muertos a manos de los GAL, por lo que condenaron, entre otros, al general Galindo, cuyo nombre ensalzaba la pintada.

Interior ha subrayado que siempre va a perseguir cualquier acto que «suponga un ensalzamiento de actividades delictivas», especialmente las que impliquen humillación. Subrayó que todo está siendo investigado por la Ertzaintza.

La presidenta de las JJGG de Gipuzkoa también denunció los hechos, mostrando su solidaridad a los familiares. Aralar y EA, también mostraron su rechazo, repudiando los hechos e instando a Rodolfo Ares a aclararlo.

(Gara. 29 / 08 / 09)

BERRIRO ERE, FAXISMOA MEHATXUA. Idoia Hualde (Bidankozeko Alkatea) eta Pilartxo Beaumont ("Memoriaren Bideak" izenean)

Berriro ere faxismoaren mehatxuzko presentzia erasotzailearen lekuko izan gara. Berriro ere, horren ankerkeriak salatzeko eta horren biktimak omentzeko oroitarriei eraso egin diete Nafarroako hainbat eskualde. Jadanik ezaguna denez, Iruñerriko zenbait hilerritan txikizioak egin dituzte faxistek, baita Ezkaba mendian San Cristobal espetxeko presoen aldeko oroitarrian edota Igari eta Bidankoze tarteko mendatean dagoen eskulturan ere, frankismoaren esklaboen omenezkoa azken hau. Agerian gelditu denez, eraso koordinatua izan da, eta horren barrenean hainbat pertsonari egindako dei anonimoak ere aipatu behar dira.

Gauzak horrela, beharrezkoa da gertakarion salaketa publikoa, eta horregatik ere poztekoa da Nafarroako indar politiko guztiek horrela egitea, Partido Popularraren salbuespen esanguratsuarekin. Hala ere, salaketa publikoak ez ezik, ekimen judizialak ez ezik, eraso hauek dakartzaten inplikazioei buruzko hausnarketa ere beharrezkoa dugu, etorkizunean haiek saihesteko, eta memoria historikoa berreskuratzeko, mugimenduaren helburu nagusienetako bat lortze aldera: inoiz ez berriro ere faxismorik! Gure ustez, hausnarketa horrek honakoak aintzat hartu beharko lituzke:

1. Eraso hauek agerian uzten dute oraindik ere batzuek onargarri deritzotela 1936an hasitako hilketa masiboari eta gerrari. Are gehiago, erasook portaera hauek salatzen eta deslegitimatzen jarraitzeko beharra erakusten digute. Zoritxarrez, hauxe ez dugu iraganeko kontua, gure artean batzuek begi onez gogoratzen dituzte gurutzadetako garai horiek, eta horrek, garaiko biktimentzat ez ezik, giza eskubideen defentsa aldarrikatzen dugun guztiontzat ere kezkagarria izan behar du.

2. Horretaz gain, nabarmendu egin behar da eraso hauek ez direla lehen aldiz gertatu eta, hala ere, oraindik ez da inongo ekimen instituzionalik egin gertaera horiek argitzeko. Ematen du faxismoaren presentzia eta mehatxuak ez direla lehen mailako kezkak, gure gobernarientzat behintzat. Zergatik horrelako pasibotasuna? Kasualitatea al da eraso hauek egiten dituztenak inpunitate giro batean aritzea?

3. Bestalde, pasibotasuna ez ezik, salagarria deritzogu ere frankismoa erabat gainditzeko memoria politikak bultzatzeko erakundeen borondate ezari. Ez zen egin trantsizioan zehar, ez zen guztiz burutu Memoria Historikoaren Legearekin, eta oraindik ere, Nafarroan agintean dagoen partiduak, UPNk, ez dio kendu nahi Iruñeko plaza baten izena frankismoaren Justizia ministroa izan zenari, Rodezno konteari, hain zuzen ere, nahiz eta horrela legearen kontra jokatu. Hau guztia pentsaezina litzateke diktaduretatik ateratako beste herrialde batzuetan, Alemanian, Argentinan edota Hegoafrikako Errepublikan, adibidez, herrialde hauetan gurean baino askoz askatzaileagoak izan direlako memoria politika publikoak.

4. Horren guztiaren ondorioz, beharrezkoa da gizartearen lana eta mobilizatzen jarraitzea, biktimen eskubideak errespetatzeko (egia ezagutzeko, justiziarako eta ordaintzarako eskubideak, alegia) eta gizarte eredu bidezkoago bat lortze aldera. Zeregin horretan urteak daramatzate Memoria elkarteek, modu publikoan, baketsuan eta irmoan lanean, eta horrela jarraituko dugu faxismoaren presentziari aurre eginez, eraso eta mehatxuen gainetik.

5. Bukatzeko, esanguratsua zaigun zerbait aipatu nahi dugu. Igari eta Bidankoze artean frankismoaren esklaboen omenezko monolitoan faxistek bakearen usoaren eskultura indarrez kolpekatu zuten, burua kentzeraino. Gerra eragin zuten, eta harro daude horretaz. Kezkagarria. Lotsagarria.

(Gara, 09 / 08 / 29)

"ATENTATU FALANGISTAK" IKERTZEKO ESKATU DIE AHAZTUAK-EK INSTITUZIOEI

Azken astean Nafarroan izandako «atentatu falangisten» inguruan Hego Euskal Herriko instituzioek eta Espainiakoek ikerketarik abiatu duten eta, hala bada, zer neurri hartu duten jakin nahi du Ahaztuak 1938-1977 frankismoaren biktimen elkarteak. Susmoa dauka Falangeren izenean jarduten diren erasotzaileak «inpunitate» osoz aritzen direla. Horrek gizarteko talde handi batean «kezka eta haserrea» eragin duela nabarmendu du. Ildo horretatik, salatu du eraso horiek ez dutela jaso «beste eraso batzuek» jasotzen duten «tratamendu mediatiko, politiko eta judizial» bera.

Gutxienez sei eraso egin dituzte azken egunetan Iruñerrian. 36ko gerran Francoren aurka aritu zirenen omenez Ezkaba mendian jarritako oroitarriei eta errepresio frankista jasan zutenen omenez Aitzoaingo hilerrian jarritakoei eraso egin zieten asteburuan. Igandean, Espainiako bandera, ikur falangista eta mehatxuz zikindurik agertu ziren Iruñeko Ezpala, Zurgai eta Ipar Gorri ostatuak, eta herenegun Berriobeitiko hilegian pintaketak agertu ziren. Ahaztuak-ek gogoratu duen moduan, halako hainbat eraso egon dira azken hilabeteetan Euskal Herrian. Frankismoko biktimen hilobiak eta oroitarriak apurtuak, horietako batzuk balez josiak, mehatxuak eta irainak lokal eta autoetan, «estatu terrorismo frankistaren apologiarekin» gehienak. Ahaztuak-en ustez, halako erasoekin ez zaio soilik frankismoaren errepresioa jasandako senide eta biktimen memoriari eraso egiten: «Gaur egun balio errepublikanoak, begirunean eta herriaren borondatean oinarritutako benetako demokrazia, pertsona eta askatasuna defenditzen dituen ororen aurkako erasoak dira».

Bi dira Hego Euskal Herrian Falangeren izenean azken hauteskundeetan parte hartu duten alderdiak: Falange Española de las JONS eta Falange Autentica. Akronimo horiekin beste 17 alderdi daude Espainiako Alderdi Politikoen Erregistroan. Sinbologia faxista erabiltzen dute, halaber, Fronte Nazionala, Demokrazia Nazionala, Mugimendu Sozial Errepublikanoa eta beste erakunde batzuek. Ahaztuak-ek alderdi falangistei eskatu die erasoekin zer harreman duten argitzeko.

Ika-mika alderdien artean

Nafarroako Ezker Batuak jakinarazi du Nafarroako Parlamentuan eta udaletan gaitzespen agiri bat aurkeztu duela. Bertan, memoria historikoaren aurkako «eraso guztiak» gaitzesten dituela dio; Ezkabako eta Aitzoaingo erasoak aipatzen ditu, baina ez Iruñeko hiru ostatuek eta pasa den astean Arbizuko ANVko zinegotziek jasandakoak. NaBaik, berriz, UPN, PSN eta PPNri «Falangeren erasoei estaldura ideologikoa» ematea egotzi die. Polizien «pasibotasuna» salatu du. PSNk gogor kritikatu ditu NaBairen hitzak eta frankismoko biktimen memoriaz «jabetu» nahi izatea leporatu dio.

(Berria. 09 / 08 / 27)

AHAZTUAK PIDE DATOS DE LAS ACTUACIONES CONTRA "LOS ATENTADOS FALANGISTAS"

La asociación de víctimas del golpe de Estado, de la represión y del régimen franquista, Ahaztuak 1936-1977, denunció ayer ante la opinión pública que en las últimas semanas se ha producido una escalada de atentados contra «la memoria democrática de Euskal Herria» en puntos de Gipuzkoa como Aritxulegi y Oiartzun, y aún más numerosos en localidades navarras como Artika, Aizoain, Arbizu, Baztan, Bera, Bidangotze, fuerte Ezkaba, Iruñea, Lesaka y Orkoien, entre otros.

Para este colectivo, los ataques de las últimas jornadas en diferentes puntos de la geografía vasca han arrojado un «preocupante balance de monumentos destruidos e incluso tiroteados, recordatorios en honor a las víctimas del franquismo, símbolos de homenaje a los gudaris y milicianos que se enfrentaron al golpe de Estado de 1936 y placas conmemorativas ultrajadas, tumbas profanadas, insultos y amenazas en locales y vehículos acompañados de apología del terrorismo de Estado franquista».

La asociación destacó «la preocupación social» que está suscitando esta serie de atentados por la «total impunidad con la que se están produciendo». «Muchos familiares de víctimas del franquismo -informaron- se están poniendo en contacto con nuestro colectivo para interesarse por lo sucedido y también para mostrar su indignación por el diferente tratamiento mediático, político y judicial que reciben estos hechos en comparación con otro tipo de ataques».

De ahí, su petición a los responsables del Gobierno de José Luis Rodríguez Zapatero, así como a los de Gasteiz e Iruñea, para que den a conocer las medidas que han adoptado para frenar esta escalada, así como hallar a quienes están detrás de esta campaña y las razones que persiguen con ella.

Ahaztuak manifestó que «esta escalada de atentados falangistas» en Euskal Herria está dirigida «no sólo contra la memoria de nuestros familiares, sino contra todo aquel que defienda hoy en día los valores republicanos, la verdadera democracia basada en el respeto a la voluntad popular, la libertad de las personas y de los pueblos». Por tal motivo, reactivan su compromiso con «la exigencia de verdad, justicia y reparación con las víctimas del genocidio franquista».

No pasa por alto que la mayoría de los ataques han sido firmados por «siglas y simbología falangista». Recuerda que en el Registro de Partidos Políticos de la Dirección General de Política Interior hay inscritas 18 formaciones desde 1976 hasta 2009, desde la Falange Española de las JONS hasta Falange Universal. A todas ellas, les emplazan a que aclaren si tienen relación con «los ataques que están siendo reivindicados en su nombre».

Repulsa en Orkoien

Ahaztuak 1936-1977 les pide que se posicionen al respecto «o que se desmarquen de los mismos para ayudar así a esclarecer los hechos y las responsabilidades. Suponemos -añaden desde este colectivo- que en caso contrario estos partidos falangistas legalmente establecidos, alguno de los cuales se siguen presentando puntualmente a cada cita electoral, serán perfectamente localizables por cualquier instancia judicial, tanto sus sedes sociales como sus dirigentes y las personas que han integrado sus candidaturas».

A raíz de las pintadas amenazantes aparecidas en un vehículo municipal utilizado habitualmente por un miembro de la izquierda abertzale y el ataque a la placa de una calle, los grupos municipales de Unión de Izquierdas de Orkoien, NaBai, PSN y UPN emitieron ayer un comunicado en el que se condenan «estas agresiones fascistas» que resultan «intolerables».

IUN reclama una condena institucional frente a los ataques

IUN ha presentado en el Parlamento de Iruñea y en los ayuntamientos navarros una declaración que tiene como objeto condenar los ataques contra la memoria histórica, unos hechos con los que, en su opinión, «la ultraderecha pretende amedrentar y recordar que los herederos ideológicos de los asesinos siguen presentes».

Esta iniciativa, según informó IUN, surge ante los ataques de «carácter fascista contra la memoria histórica» que están teniendo lugar en agosto «contra lugares y bienes que honran la memoria de los luchadores antifascistas y recuerdan la represión de la dictadura franquista».

Subrayó que los «más graves, sin ser los únicos», han ocurrido contra el monolito erigido en recuerdo y homenaje a los fugados de Ezkaba el 22 de mayo de 1938, y contra la placa que homenajea en el cementerio de Aizoain a los republicanos fusilados. A su juicio, «cuando la ultraderecha ataca el monumento erigido en recuerdo de los republicanos asesinados por los fascistas pretende por una parte humillar a las víctimas y a su memoria, pero también persigue lanzar el mensaje de que los herederos ideológicos de los asesinos siguen estando presentes en nuestra sociedad».

Es por ello que estos ataques «no pueden ni quedar impunes ni ser pasados por alto por las instituciones democráticas», según IUN, que considera que los autores deben ser «detenidos y llevados ante los tribunales», y a su vez las instituciones públicas navarras deben «condenar y liderar la repulsa y el aislamiento social de la ideología totalitaria que impulsa estos ataques».

(Gara. 27 / 08 / 09)

ANTE LA ESCALADA DE ATENTADOS FALANGISTAS EN EUSKAL HERRIA. Comunicado de Ahaztuak 1936-1977

En las últimas semanas se ha producido una escalada de atentados contra la memoria democrática de Euskal Herria. Numerosos ataques que en Gipuzkoa (Aritxulegi, Oiartzun) y Nafarroa (Artika, Altzoain, Arbisu, Baztan, Bera, Bidangotze, Fuerte Ezkaba-San Cristóbal, Iruñea-Pamplona, Lesaka, Orkoien...) han arrojado un preocupante balance de monumentos destruidos e incluso tiroteados, recordatorios en honor a las víctimas del franquismo, símbolos de homenaje a los gudaris y milicianos que se enfrentaron al golpe de Estado de 1936 y placas conmemorativas ultrajadas, tumbas profanadas, insultos y amenazas en locales y vehículos acompañados de apología del terrorismo de Estado franquista...

Desde Ahaztuak 1936-1977 queremos destacar la preocupación social que está suscitando esta serie de atentados por la total impunidad con la que se están produciendo. Muchos familiares de víctimas del franquismo se están poniendo en contacto con nuestro colectivo para interesarse por lo sucedido y también para mostrar su indignación por el diferente tratamiento mediático, político y judicial que reciben estos hechos en comparación con otro tipo de ataques. Consideramos que existe un importante interés social al respecto y pedimos a los representantes institucionales correspondientes (Departamento de Interior del Gobierno Vasco; Departamento de Presidencia, Justicia e Interior del Gobierno de Navarra; Ministerio de Interior; Delegaciones y Subdelegaciones del Gobierno de España) que informen a la ciudadanía sobre las medidas que están tomando las autoridades al respecto, el estado de las investigaciones policiales para esclarecer los ataques y detener a los autores, etc.

No podemos pasar por alto que la mayoría de estos atentados han sido firmados por siglas y simbología falangistas. Actualmente son 19 las formaciones falangistas legalmente inscritas en el Registro de Partidos Políticos de la Dirección General de Política Interior (se indica también ciudad y fecha de inscripción):

·FALANGE ESPAÑOLA DE LAS J.O.N.S.(Madrid, 1976)
·FALANGE ESPAÑOLA INDEPENDIENTE (Madrid, 1977)
·FALANGE ESPAÑOLA AUTENTICA (Madrid, 1979)
·FRENTE PARA LA UNIDAD FALANGISTA (Madrid, 1979)
·MOVIMIENTO FALANGISTA DE ESPAÑA (Madrid, 1980)
·UNIDAD FALANGISTA DE CATALUÑA (Barcelona, 1980)
·UNIDAD FALANGISTA MONTAÑESA (Santoña, 1980)
·FALANGE ASTURIANA (Oviedo, 1981)
·FALANGES GALLEGAS - UNIDAD FALANGISTA (A Coruña, 1982)
·FALANGE CRISTIANA DEMOCRATICA (Barcelona, 1984)
·FALANGE GALLEGA DE LAS J.O.N.S. (Pontevedra, 1994)
·FALANGE ESPAÑOLA FRENTE NACIONAL-SINDICALISTA (Valencia, 1996)
·FALANGE ESPAÑOLA NACIONAL-SINDICALISTA (Madrid, 1996)
·LA FALANGE (Madrid, 1999)
·FALANGE 2.000 (Madrid, 2000)
·FALANGE AUTENTICA (Alicante, 2002)
·MESA NACIONAL FALANGISTA (Granada, 2006)
·FALANGE UNIVERSAL (Sevilla, 2009)

Hacemos un emplazamiento a todas estas formaciones falangistas a que aclaren si tienen relación con estos ataques que están siendo reivindicados en su nombre, que se posicionen al respecto o que se desmarquen de los mismos para ayudar así a esclarecer los hechos y las responsabilidades. Suponemos que en caso contrario estos partidos falangistas legalmente establecidos, alguno de los cuales se siguen presentado puntualmente en cada cita electoral, serán perfectamente localizables por cualquier instancia judicial, tanto sus sedes sociales como sus dirigentes y las personas que han integrado sus candidaturas.

Esta escalada de atentados falangistas está dirigida no sólo contra la memoria de nuestros familiares si no contra todo aquel que defienda hoy en día los valores republicanos, la verdadera democracia basada en el respeto a la voluntad popular, la libertad de las personas y de los pueblos. Ataques que no hacen mas que reactivar nuestro compromiso con la exigencia de Verdad, Justicia y Reparación para las víctimas del genocidio franquista, y que evidencian la necesidad de seguir luchando contra el modelo español de Impunidad vigente.

AHAZTUAK 1936-1977

VICTIMAS DEL FRANQUISMO EXIGEN INFORMACIÓN SOBRE "LOS ULTIMOS ATAQUES FALANGISTAS"

La asociación de Víctimas del golpe de Estado, de la represión y del régimen franquista, Ahaztuak 1936-1977, ha reclamado a las instituciones del Estado y a las autonómicas vasca y navarra que informen a la ciudadanía sobre las medidas que están tomando las autoridades sobre "los últimos ataques falangistas", el estado de las investigaciones policiales para esclarecer los mismos y detener a los autores.

En un comunicado, Ahaztuak denunció que en las últimas semanas se ha producido una escalada de atentados contra "la memoria democrática de Euskal Herria" en Guipuzcoa (Aritxulegi, Oiartzun) y Navarra (Artika, Altzoain, Arbisu, Baztan, Bera, Bidangotze, Fuerte Ezkaba-San Cristóbal, Iruñea-Pamplona, Lesaka, Orkoien...).

Según dijo, estos ataques han arrojado un "preocupante balance de monumentos destruidos e incluso tiroteados, recordatorios en honor a las víctimas del franquismo, símbolos de homenaje a los milicianos que se enfrentaron al golpe de Estado de 1936 y placas conmemorativas ultrajadas, tumbas profanadas, insultos y amenazas en locales y vehículos acompañados de apología del terrorismo de Estado franquista".

La asociación destacó "la preocupación social" que está suscitando esta serie de atentados por la "total impunidad con la que se están produciendo".

"Muchos familiares de víctimas del franquismo se están poniendo en contacto con nuestro colectivo para interesarse por lo sucedido y también para mostrar su indignación por el diferente tratamiento mediático, político y judicial que reciben estos hechos en comparación con otro tipo de ataques", manifestó.

Por último, señaló que esta escalada de atentados falangistas está dirigida, "no sólo contra la memoria de nuestros familiares, sino contra todo aquel que defienda hoy en día los valores republicanos, la verdadera democracia basada en el respeto a la voluntad popular, la libertad de las personas y de los pueblos".

(Público. 26 / 08 / 09)

PINTAKETAK EGIN ETA OROITARRIAK APURTU DITUZTE IRUÑERRIAN

Falangeren izenean hainbat eraso egin dituzte asteburu honetan Iruñerrian. Herenegun goizaldean, Ezpala, Zurgai eta Ipar Gorri tabernetan Falangeak sinatutako mezu eta mehatxuak agertu ziren idatzita, eta larunbatean, berriz, apurtuta agertu ziren Ezkaba mendian 36ko gerran Francoren aurka aritutako lagunen omenez eraikitako mausoleoa eta Aitzoaingo hilerrian errepresio frankista jasandako lagunen omenez jarritako oroitarria.

Ezkaba mendian eta Aitzoaingo hilerrian eginiko erasoak gaitzetsi dituzte Nafarroako erakundeetan ordezkaritza duten alderdi guztiek. Hiru ostatuen aurkako erasoak, berriz, Nafarroa Baik eta AAM Amnistiaren Aldeko Mugimenduak soilik. Nafarroako Gobernuko eledun Alberto Catalanek ez du argitu Gobernuak ikerketarik abiatuko duen edo ez. «Salaketak jartzerakoan» Estatuko segurtasun indarrek «ekintza horiek egin dituzten pertsona edo taldeak» bilatuko dituztela azaldu du. Ordura arte ez dela polizien lanean «eskua sartu» behar nabarmendu du. Falangeren izenean aritzen diren bi alderdiek -Falange Española de las JONS eta Falange Autentica- ez dute erasoen inguruan azalpenik eman.

PSNko idazkari nagusi Roberto Jimenezek «demokraziaren baloreak errespetatzen ez dituztenen jarrera irrazionala» salatu du. NaBaiko parlamentari Maria Luisa Mangadok alderdi politiko guztiei eskatu die «indarkeria mota hau» salatzeko. NEBeko eledun Pedro Esparzak, berriz, eraso horien egileak atxilotu eta auzipetzeko eskatu du.

Erasoak asteburuan gertatu ziren, eta baliteke halako gehiago egotea. Lekuko baten arabera, frankismoko esklaboen omenez Igarin dagoen monolitoaren arrastoak agertu dira Aitzoaingo hilerrian. Halaber, Ezkabako errepidean hainbat pintaketa egin dituzte Espainiako bandera eta sinbologia falangistarekin. 21 urtean hirugarren aldia da eskulturari eraso egiten diotela.

Ezpala, Zurgai eta Ipar Gorri tabernetan Falangeren sinboloekin batera honako mezuak idatzi dituzte: Legiak zerratzen ezpaitu falangeak eginen du, Falange os vigila, Viva Cristo Rey eta Falange anuncia próximo cierre. Espainiako Auzitegi Nazionaleko fiskaltzak Zurgai eta Ezpala Iruñeko tabernak ixteko eskaera egin zuen, tabernetan zituzten euskal presoen argazkiak kentzeari uko egin ziotela argudiatuz. Eloy Velasco epaileak tabernak ez ixteko erabakia hartu zuen, baina tabernetako jabeei eta bi zerbitzariei «terrorismoa goratzea» egotzi die. AAMk nabarmendu duenez, Zurgai eta Ezpala tabernak «faxismoaren jomugan jarri dituzte komunikabide, epaile eta poliziek». Halaber, Iruñeko Udalaren jarrera salatu du, «beste kasu batzuetan ez bezala oraingoan margoketa hauek ezabatzeari uko egin diolako». Zurgai kultur elkarteak «kriminalizazio kanpainaren» testuinguruan kokatu du ostatuak jasandako «eraso faxista».

«Konplizitatea»

AAMk ohartarazi duenez, antzeko eraso gehiago eta «larriagoak» izan daitezke aurrerantzean. «Mota honetako erasoetan elementu faxisten eta Poliziaren arteko konplizitatea» dagoela salatu du.

Sinadura eta molde horretako erasoak ugariak izan dira azken urtean Nafarroan, baita Euskal Herri osoan ere. Besteak beste, Arkaitz Goikoetxea presoaren gurasoen etxea erretzen saiatu eta haren anaiaren aurkako mehatxuak agertu ziren idatzita. Halaber, jaietako txupineraren argazkia eta bala bat zeraman gutun bat jaso zuten Bilboko Udalean. Aritxulegi mendian (Gipuzkoa), berriz, ANVko ekintzaileen aldeko oroitarria kalibre handiko balez josia agertu zen ekainean.

(Berria. 09 / 08 / 25)

INCREMENTO DE ATAQUES Y AMENAZAS CON FIRMA DE LA FALANGE EN NAFARROA

El monumento a los fallecidos en la fuga de la cárcel del fuerte de San Cristóbal, en el monte Ezkaba, y la placa en recuerdo a los fusilados por el franquismo colocada en el cementerio de Aitzoain han sido saboteados este fin de semana, al igual que varios bares de Iruñea. En todos estos lugares han aparecido pintadas amenazantes con la firma de la Falange. A estos hechos hay que añadir que el pasado jueves se conoció que el Ayuntamiento de Arbizu y un vehículo del Consistorio de Orkoien que es utilizado habitualmente por un miembro de la izquierda abertzale fueron objeto de ataques fascistas mediante pintadas amenazantes contra el alcalde y varios ediles independentistas en las que aparecía el símbolo falangista del yugo y las flechas.

El movimiento pro amnistía, por su parte, manifestaba ayer -en una nota enviada denunciado los ataques contra los bares Zurgai, Ezpala e Ipar Gorri- que este tipo de acciones pueden repetirse en el futuro y aumentar en «gravedad» debido a la apuesta por la «represión salvaje» del Estado español. Y recordaba que las pintadas amenazantes contra estos tres establecimientos iruindarras se producen apenas días después del procedimiento abierto en la Audiencia Nacional española contra el Ezpala y el Zurgai por tener expuestas fotografías de presos políticos vascos.

Amenazas individualizadas

El incremento de este tipo de acciones ha sido notorio a lo largo de 2009. Según un informe redactado por el movimiento pro amnistía, a finales de junio habían sido contabilizados unos diez ataques fascistas sólo en Nafarroa Garaia. En el citado documento se indicaba que en años anteriores también se habían producido pintadas en establecimientos hosteleros o ikastolas, pero advertían un «salto cualitativo» porque se han pasado a realizar amenazas de muerte individualizadas y ataques a vehículos.

El 1 de febrero se produjo el primero de esos incidentes. La noche anterior a un acto político convocado por «Nafarroa Bizirik 1512-2012» en favor de la soberanía navarra, en el monumento en honor de los últimos resistentes de Amaiur aparecieron numerosas pintadas fascistas. El 18 de marzo, desconocidos colocaron un pequeño artefacto explosivo en la puerta de la herriko taberna de Tutera sin que se llegara a incendiar. Días después colocaban un artefacto de similares características en un local okupado en la localidad de Arguedas.

El 8 de mayo aparecieron numerosas pintadas firmadas por la Falange en las paredes de los ayuntamientos de Lesaka y Bera; en ellas se amenazaba a ediles de ambos consistorios, insultaban a varios presos políticos de la localidad como Mattin Sarasola e Igor Portu y se daban vivas a Cristo Rey. Todas las pintadas estaban escritas en el euskalki de la zona. A mediados del mismo mes, en los barrios iruindarras de Iturrama y Arrosadia se producen amenazas contra dos jóvenes abertzales cuyos nombres se encuentran inscritos en la denominada «lista negra» elaborada por la Policía española. El bar Ezpala aparece entonces pintado con una diana y el nombre de uno de los jóvenes y, además, se distribuyen octavillas con amenazas de muerte contra el otro. Días más tarde, el coche de la madre del joven de Arrosadia amenazado anteriormente sufre varios destrozos. El bar Alboka del mismo barrio es atacado mediante el lanzamiento de una piedra que rompe una cristalera del establecimiento.

En esas mismas fechas, un monumento antifranquista en Baztan aparece con pintadas en nombre de la Falange. El monolito es atacado el mismo día de su inauguración y, además, en pueblos de la zona aparecen pintadas fascistas y amenazantes contra militantes de la izquierda abertzale.

Ayer, UPN, PSN y CDN denunciaron los ataques a los monolitos antifranquistas de Ezkaba y Aitzoain, mientras NaBai y Batzarre también mencionaron las pintadas amenazantes sufridas por los tres bares iruindarras. Al contrario de lo que sucede en otras ocasiones, ninguna de estas formaciones reclamó la condena de los hechos a una formación concreta. En este sentido, el movimiento pro amnistía censuró la «hipocresía» del Ayuntamiento de Iruñea que se negó a borrar las pintadas realizadas en los bares citados.

Registro de partidos políticos

Como consta en los datos recabados, muchos de estos ataques aparecen firmados con el nombre de la Falange sin que se haya producido ninguna investigación policial ni judicial para esclarecer la implicación de una organización concreta. En la actualidad hay 13 partidos políticos legalizados y registrados en el Ministerio de Interior español que hacen alusión a esa organización fascista responsable de miles de muertes durante la guerra del 36 y cuyo nombre estuvo ligado a la dictadura franquista desde el inicio hasta su desaparición.

Falange Española de las JONS es la más antigua y fue legalizada en 1976. La última organización creada es Falange 2000, que se legalizó ese mismo año.

(Gara. 25 / 08 / 09)

LA MEMORIA SIGUE VIVA TAMBIEN EN LA ASTE NAGUSIA DE BILBAO

Un centenar de personas respondieron al llamamiento de Ahaztuak, en un acto homenaje a las victimas de la represion franquista donde se destacó la importancia de desarrollar este tipo de iniciativas como ya se viene haciendo desde anteriores ediciones de las fiestas de Bilbao, con la pretensión de conseguir el máximo de implicación de la ciudadanía y de los movimientos sociales.

En este sentido, una vez mas se hizo mención especial a la necesidad de no quedarse exclusivamente en lo recordatorio o lo simbólico, por más que esto sea tambien necesario. Por la plena vigencia que tienen a fecha de hoy, la denuncia del modelo español de impunidad, se animó a los congregados a seguir sacando a la calle, ahora más que nunca, las reivindicaciones en favor de la libertad de las personas y de los pueblos, esas ideas y esos valores que los crimenes franquistas intentaron enterrar y gracias a la dignidad del pueblo nunca lo han conseguido.

Por otro lado, se señaló que deben de darse pasos concretos y firmes en torno a conseguir en cada lugar y de cada estamento público o institucional hechos, actuaciones concretas que aporten a esa justicia y a esa memoria democrática que aún se les adeuda a las victimas del franquismo, tanto en lo individual de cada una de ellas como en lo colectivo.

FRANKISMOKO BIKTIMAK OMENDUKO DITU EGUERDIAN AHAZTUAK TALDEAK BILBON

Ahaztuak 1936-1977 elkarteak omenaldia egingo die gaur, eguerdiko ordu batean, frankismoko biktimei. Bilboko Aste Nagusiaren barruan, Pa-Yaren txosna alboan, Arriaga antzokiaren aldamenean egingo dute ekitaldia. 1936ko gerrako eta frankismoko biktimekin «instituzioek eta klase politikoak izan duten utzikeria eta zabarkeria» salatu nahi du elkarteak. Adibidez, oroitarazi du Bilboko hainbat kaletan sinbolo frankistak daudela oraindik. Horren inguruan zerbait egiteko eskatu dizkiete erakundeei. Horrez gain, Sonia Polo festetako txupinerari elkartasuna adierazi nahi dio elkarteak, eta berriki haren kontra izan den «kanpaina lotsagarria» salatuko dute. Polo Ahaztuak elkarteko kide ere badela gogorrazi dute.

(Berria. 09 / 08 / 23)

LUIS SANSINENEA ZURUPE, EAE-ANVko GUDARI HANDI BATEN 100 URTE. Juan Maria Sansinenea Makazaga, Industri Ingenieritzan doktorea

Uztailaren 29an bete ziren 100 urte Luis Sansinenea Zurupe jaio zenetik. Donostiarra, garai hartan ohikoa zenez, dirua soberan ez zuen familia handi batean jaio zen. Ikasturteak Frantziar Eskoletan egin zituen. Toki horretan ezagutu zituen bere bizitza osoan bere lagun zintzoena izango zena, Mario Bellier, orain dela bi urte Parisen zendua.

Gerra Zibilak ia 27 urterekin harrapatu zuen Luis Sansinenea. Garai hartan bere lanbidearen oinarriak jartzen ari ziren: hortzetako aparatuetan teknikaria zen, Donostiako Sansinenea sendiko hainbat partaide bezala. Gerra Zibilak dena hankaz gora bota zuen eta, hainbeste kasutan bezala, bere lanbide zibila bazterrean utzi eta armak hartu behar izan zituen. Nahiz eta instrukzio edo esperientzia militarrik ez izan, azkar elkartu zen kolpe espainiar faxistaren aurka bildu ziren Donostiako abertzale eta errepublikazaleekin. Berak ezker abertzalearen hautua egin zuen, EAE-ANVko bigarren batailoian, Eusko Indarran. Batailoi horretan pasa zituen Gerra Zibileko hainbat pasarte latz eta gogor: Donostia, Irun, Zubeltzu, Buruntza, Zarateko Bentak, Murumendi, Markina. 1936ko azaroan, Luis Sansineneak Eusko Indarreko kapitain gradua zuen. Berarekin Joxe Azurmendi, Ramon Laniella, eta Sabino Oiartzabal kapitainak ziren. Batailoiaren komandantea Tomas Mitxelena zen. Geroago, Eusko Indarra Eskoriatzan eta Leintz Gatzagan eta Albertiako frontean aritu zen.

1937ko otsailean, Kandido Saseta Eusko Gudarosteko buruaren zuzendaritzapean, Euskal Brigadarekin Asturiasera bidali zuten. Fronte horretan, Arecesen hain zuzen, ezaguna denez, Saseta bera hil zen eta berarekin batera Eusko Indarreko ia ehun partaide, eta ia gehienek, oraindik ere, erori ziren tokian lurperaturik (Arecesko El Pradón de los Vascos delakoan) jarraitzen dute. Borroka latz horretan Luis Sansinenea zauritu egin zuten, baina bizia salbatu zuen. Asturiastik itzulia, Eusko Indarra, eta berarekin beti kapitain postuan Luis Sansinenea, Otxandio, Lekeitio (Gernikako bonbardaketa gertutik bizi izan zuen), Sollube, Bermeo eta Bizkargin ibili zen. Geroago, Gaztelumendi (Bilboko Burdinazko Gerrikoan), Artxandako Kasinoan, Portugaleten eta Balmasedan borroka egin zuen. Hortik Santanderrera pasa zen eta azkenik Santoñan espainiar faxistek atxilotu zuten. Bere ofizial gradua kontuan harturik, errebelamendu militarra salaketapean heriotza kondena zuen eta hainbat kartzelatan izan zen. Orduan, berriro ere, bizia salbatu zuen. Ez zen hori izan, ordea, bere lagun min eta bera bezala Eusko Indarreko kapitain Joxe Azurmendiren kasua. Azurmendi frankistek Derioko kanposantuan fusilatu zuten. Azkenik, Luis Sansinenea kartzela frankistetatik irten eta Donostiara itzuli zen. 1981ean hil zen, bere pentsaera politikoari eutsiz, hau da, abertzaletasunari, koherentzia osoari eutsiz.

Une honetan, Euskal Herrian bizi dugun egoeran, beharrezkoa eta ona da begirada bat botatzea Luis Sansinenea bezalako pertsonen profilei. Figura xumeak baina, era berean, handiak. Herri honekiko konpromisoz beterikoak. Gure aberriaren helburuak edozein alderdi politikoren interesak baino askoz lehenago jartzen zituztenak. Horiek ziren benetako gudari handiak eta ez orain polizia espainolei, gure herriaren suntsiketa bilatzen dutenei, batzuei deitzea gustatzen zaien bezala. Horiek, izatekotan, grandes policías españoles izango dira, inondik inora ez euskal gudariak. Beharrezkoa da, halaber, erreferentzia konparatibo bat egitea Luis Sansineneak bizi zuen garaiaren eta oraingoaren artean. Orain, lehen bezala, herri honek zanpatua eta bere eskubide nazionalak ukatuta jarraitzen du. Une honetan hainbeste hitz egiten den «biktimez» esan behar da horrela izendatzen dituztela Espainiaren batasunaren alde erori direnak bakarrik, eta ez beste aldekoak. Meliton Manzanas eta Luis Carrero Blanco espainiar faxista eta kriminalak ere «biktimak» omen dira. Frankismoan bezala, orain ere EAE-ANV ilegala da. Falange Espainola, frankismoan bezala, alderdi legala da. Falangek Euskal Herrian eragindako biktimen senideek ez dute biktimak kontsideratuak izateko eskubidea. Euskal preso politikoen senideak ez dira biktimak. Gaur egun Arartekoa, bere postuan mantentzen dutenak pozik izateko, ETAren jarduerarekiko ulerkor direnen inguruko ikerketa bat egiten ari da, baina ez du gauza bera egiten herri honetan torturaren alde daudenekin. Edo herri honen eskubide nazionalen aurka daudenekin. Jarrera horiek, orain, frankismoan bezala, ez dira larriak. Gaur egun, frankismoan bezala, «Espainia» kontzeptuaren aurka izatea da benetan larria. Frankismoan bezala, orain ere, espainiar faxista berriek arma guztiak erabiltzen dituzte kontzeptu horren aurka daudenekin: GAL, hilketa estrajudizialak, desagertzeak, torturak edo, sistemaren azken aurkikuntza, GAL juridikoa. Asko luzatu gintezke alderatze honetan, baina esandakoarekin nahikoa dela uste dut.

Bukatzeko, Luis Sansinenearen izaeraren bi zertzelada nahi ditut eman: pertsona optimista, atsegina eta maitagarria zen. Abesteko baritonoaren ahots fina zuen. Bere familia maite zuen horietakoa zen. Eta, batez ere, idealez eta balioz beteriko pertsona zen. Gaur egun, baliorik gabeko hainbeste pertsona ikusten dugunean, benetan esan behar dut: eskerrik asko aita, zugandik jasotako ereduagatik.

(Gara. 09 / 08 / 22)

VIDELA DIKTADORE OHIA 31 HILKETAGATIK EPAITUKO DU ARGENTINAKO JUSTIZIAK

«Gerra guztietan daude bizirik atera diren pertsonak, elbarri geratu direnak, hildakoak eta desagertuak», esan zuen Jorge Rafael Videlak 1977an, lasai, inork zigortuko ez zuelako ustean. Argentinako presidentea zen orduan, aurreko urteko estatu kolpea zela medio. «Argentinan gerra amaitu da eta ondorioei aurre egiteko prest egon behar dugu. Desagertuak dira horietako bat, nahi ez genuen ondorioa». Eta 32 urte geroago, desagertu haietako batzuengatik, erantzun egin beharko du Videlak: 31 preso politiko hil zituelakoan epaituko du Argentinako Justiziak. Epaiketa eguna ez dute oraindik zehaztu.

Diktaduraren biktima haiek, Cordoba probintziako espetxean preso zeudela, 1976ko apirila eta azaroa artean torturatu eta hil egin zituzten. Junta militarreko burua izandakoari leporatzen diote gertakari haien erantzukizuna. Baina baita garai hartako beste 24 militarri ere. Hori hala, Videlarekin batera, besteak beste, Luciano Benjamin Menendez jeneral ohiak eta Vicente Melik koronel izandakoak igaro beharko dute Cristina Garzon de Lascano epailearen aurretik.

Milaka hildako

Odolustea hasi baino ez zen egin Videlak gerrako ondorioei buruzko adierazpenak egin zituenean. Izan ere, bera buru izan zuen 1976tik 1981erako diktadura militarrean 30.000 lagun hil ziren; giza eskubideen aldeko erakundeek ematen duten zifra horretan desagertuak ere badaude. Bertsio ofizialaren arabera, ordea, 18.000 zendu ziren.

Krimen horiengatik guztiengatik lehenengoz 1985ean prozesatu zuten Videla. Bi urte zeramatzan agintean Raul Alfonsinek, hauteskunde bidez aukeratua izan ostean, eta garai berria hasi zela erakutsi nahi zuen. Hala, Conadep Pertsonen Desagertzeak Ikertzeko Batzorde Nazionala eratu, eta haren emaitzetan oinarritu zen hainbat militar ohi auzitara eramateko. Videlari bizi guztirako kartzela zigorra ezarri zioten, bere agintaldian milaka lagun hiltzeagatik, 540 lagun legez kanpo preso edukitzeagatik, bahitzeagatik eta torturatzeagatik, besteren artean.

Era berean, Condor Plana ezartzeagatik ere kondenatu zuten. Argentina, Brasil, Bolivia, Txile, Paraguai eta Uruguaiko diktaduren arteko akordioa zen hori, eskualdean ezkerreko ekintzaileak zapaltzeko. Hori hala, edozein kargu publiko izatea debeka- tu, eta gradu militarra kendu zioten Videlari. Justizia Auzitegi Gorenak berretsi zuen epaia, 1986an.

Lehengo diktadorea, baina, ez zen luze egon itzaletan. Bost urte egin zituen espetxean. Izan ere, Carlos Menemek, presidentearen eskumen batez baliatuta, barkatu egin zion 1990ean. «Igarotako gatazkak gainditzeko modu bakarra da», argudiatu zuen.

Barkamenari esker, zortzi urte egin zituen libre. Baina 1998an Videla etxean atxilotzeko agindu zuten -artean Menem zen gobernuburua -, aurreko hamarkadan epaitu ez zuten ustezko delituengatik. Tartean, preso zeudenen haur jaioberriak bahitu eta militarren senideei ematea leporatu zioten. Gizateriaren kontrako krimena zenez, barkamenak barkamen, indarrean jarraitzen zuen.

Prozesu horrek zabalik jarraitzen du egun. Norberto Oyarbide epaile federala ari da kasua aztertzen. Horren harira, iazko urrian etxeko atxiloaldia amaitutzat eman eta kartzelara bidali zuen Videla, giza eskubideen aldeko taldeen eskariari men eginez.

(Berria. 09 / 08 / 21)

FRANKISMOAREN BIKTIMEI GORAZARRE EGITEKO, PLAZA BERRIA IZANGO DU GASTEIZEK

Irailaren 18an plaza berria zabalduko dute Gasteizen, Arabako Foru Aldundiaren jauregiaren atzealdean. Itxita egon da aspaldiko urteetan, baina berritze lanak egin eta «herritarrentzat 1.000 metro koadro baino gehiagoko espazio publikoa» zabalduko dutela jakinarazi du Aldundiak. Plazak, bestalde, frankismoak jazarritakoei omen egiteko balioko du. Hain justu, Teodoro Olarteren, Arabako ahaldun nagusi izandakoaren, hilketaren urteurrenean egingo dute plaza inauguratzeko ekitaldia -indar faxistek 1936an hil zuten Olarte-. Anabel Quincoces artistaren Argiaren basoa lana kokatu dute plaza berrian, eta frankismoko biktimei eskaini die lana artistak. Aldundiak adierazi du Araban memoria historikoa bizirik edukitzeko konpromisoa bete duela plaza irekita.

(Berria. 09 / 08 / 20)

PLAZA DE TOROS DE "VISTA ALEGRE" DE BILBAO, PLAZA DE TOROS FRANQUISTA

El 19 de junio de 1962, en coincidencia con el 25 aniversario de la entrada de las tropas de Franco en Bilbo (durante la guerra civil, lo que se llamaba la fiesta de la liberación de Bilbo "de las hordas rojo separatistas") fue inaugurada la plaza de toros "vista alegre", situada en la calle Martín Agüero, 1 (para mayor gloria del regimen franquista fascista genocida). Llena a rebosar aquel dia, en el coso un escudo de España, con el ¡viva! clásico de la época, gigantesco.

Esto ocurria en 1962 pero si lo queremos verlo hoy, podemos encontrar una fotografía de aquel dia en el interior de la plaza, que nos recuerda aquel glorioso dia del regimen genocida.En otro punto de la plaza (en el patio de cuadrillas), un mural de azulejo nos recuerda al dictador franquista y a conocidos elementos afines al regimen.Esta plaza de toros y toda la simbologia que hay en su interior, insulta a todas las victimas del fascismo y a su memoria.

El PNV, con Azkuna, Ortuondo, Gorordo, Robles, Castañares... como alcaldes de la villa en los ultimos 30 años, no han echo nada por quitar esta basura fascista y otras más que aún hoy permanecen en diferentes puntos de la ciudad.

(Sare Antifaxista. 18 - 8 - 09)

LA ROSA DE SALAMANCA

(...) En septiembre de 1936, la llamada Junta de Defensa Nacional se reúne en las afueras de la ciudad [Salamanca] y consagra a Francisco Franco como Generalísimo de los ejércitos y jefe del Gobierno del Estado, ganándose Salamanca la referencia histórica de ser la primera capital del país en territorio rebelde donde se ubica el cuartel general del extinto caudillo. El poso de tal efeméride se ha venido resistiendo hasta tal punto con el paso de los años que, transcurridos más de 30 desde la promulgación de la Constitución democrática y casi dos desde la aprobación de la ley de la Memoria Histórica, la capital sede del Centro Documental de la Memoria Histórica sigue soportando la pródiga rémora de su memoria franquista.

Lo único que se le anuló a Franco en Salamanca, y eso hace bien poco, fue el título de doctor honoris causa concedido por la universidad civil, si bien lo mantiene en la universidad pontificia, no en vano fue caudillo por la gracia de Dios. El dictador sigue siendo además alcalde de honor perpetuo y medalla de oro de la ciudad, distinciones que, junto al medallón con su efigie que se exhibe sobre una de las arcadas barrocas de la Plaza Mayor, rechaza revocar y suprimir el Partido Popular que gobierna el Ayuntamiento (...).

(Público. 11 / 08 / 09)

ALGUN DATO MAS SOBRE EL CLERO CATÓLICO DURANTE Y TRAS EL FRANQUISMO. Artículo de opinión de Jokin Etxebarría Ugarteburu

He dejado de ir a misa en Bizkaia. El motivo final que me llevó a tomar esa decisión fue el contenido de la homilía del 15 de agosto de 2007 en Begoña. Blázquez afirmó: «Apoyamos a las víctimas de ayer y de hoy»

Me gustaría referirme en primer lugar al artículo que ha inspirado estas líneas. No es otro que el publicado en este periódico, el pasado 29 de junio, bajo la firma de Alberto Muñoz, de Otarte Iritzi Taldea. Quiero decirle al autor del artículo que he leído y releído su escrito varias veces y que me ha emocionado a cada lectura.

Aunque no soy historiador ni tampoco escritor, querría aportar algún dato propio sobre la actuación del clero católico durante y tras el Franquismo. Recordaré como introducción las intervenciones en Radio París de D. Alberto Onandia, bajo el seudónimo de Padre Olaso, y concretamente me referiré a una de sus peticiones. Aquella en la que solicitaba a la Iglesia que diera sepultura cristiana a los sacerdotes fusilados en Hernani, entre los que figuraba su hermano Celestino. Se hizo (¿?). En cualquier caso, sin el eco mediático que ha tenido un funeral en la Catedral Nueva de Gasteiz... 72 años después de aquellos hechos.

Al obispo de Donostia, al que conocí cuando llegaba en sotana de seminarista desde su Fruiz natal a Mungia, le recordaré uno de los muchos casos de sacerdotes represaliados. Para evitar que siga agrandándose el foso del olvido.

Conozco el caso personalmente, ya que los restos de D. Tomás Oleaga Abaroa reposan en nuestro panteón familiar, donde durante 27 años compartió descanso junto al poeta Lauaxeta.

De un libro publicado ya hace bastantes años sobre el destino de los servidores de la Iglesia vasca víctimas de la «Santa Cruzada», rescato algunos someros datos sobre este vecino de Meñaka (Bizkaia) ecónomo de Laukariz. El autor documenta la presencia de Oleaga en la prisión de Burgos y su paso por Plentzia y Santa Agueda. Relata luego sus impresiones al reencontrarse con una persona «que sufrió muchas vejaciones y malos tratos». Dice así: «Cuando le vi por primera vez en Bilbao, 1940 ó 1941, mantenía su cara de estupor. Paseé con él mas de una hora, pero ese estupor le hacia impenetrable. No vivía en el presente». D. Tomas Oleaga murió una década mas tarde, a la edad de 44 años, y tras sufrir una operación de lobectomía.

Hace unos meses estuve presente en la misa que sirvió de acto de jubilación a tres religiosas de Iparralde y para la ocasión acudió monseñor Paul Ouedraogo, obispo de la diócesis de Fada Gourma (Burkina Fasso). La ceremonia comenzó en euskara, siendo el celebrante el párroco de Makea (Lapurdi). La homilía corrió a cargo del obispo, quien tomo la palabra pidiendo autorización a los feligreses para dirigirse a ellos en francés. Al final de la ceremonia tuve la oportunidad de hablar con el obispo africano y felicitarle por su comportamiento con nuestro pueblo, a diferencia de «otros» que nos imponen a los vascos ya sea el francés o el español. Tras recordarle la estatua que existe e su país, compuesta por dos palos que forman una cruz y que lleva por leyenda «A las víctimas de la colonización», le hice entrega de la última pagina de la revista «Ekaitza», en la que aparece la lista completa de los vascos y vascas que se encuentran esparcidos por las cárceles del Hexágono.

He dejado de ir a misa en Bizkaia. El motivo final que me llevó a tomar esa decisión fue el contenido de la homilía del 15 de agosto de 2007 en Begoña. Bláquez afirmó: «Apoyamos a las víctimas de ayer y de hoy», para, desde ese mismo lugar en que en los primeros tiempos del franquismo requetés y falangistas se liaban en reyertas, algunas veces con resultado de heridos por bala, condenar en exclusiva la violencia de ETA, desde su mismo nacimiento, en plena dictadura.

Sólo acudo a misas puntuales, a entierros o a aniversarios familiares. Y así seguiré mientras M. Blázquez siga de obispo. Y luego, ver venir.

(Gara. 15 / 08 / 09)

CADENA PERPETUA PARA UN EX-GENERAL POR LA MUERTE DE UN MENOR DURANTE LA DICTADURA

Un tribunal argentino condenó ayer a prisión perpetua al ex general Santiago Omar Riveros y a penas de entre 8 y 25 años de cárcel a otros 4 ex militares y un ex policía por la muerte del militante comunista de 15 años Floreal Avellaneda durante la dictadura (1976-1983). Éste es el primer juicio de la «megacausa» reabierta tras la derogación de las «leyes del perdón». Omar Riveros dirigía la unidad militar de Campo de Mayo, en la periferia de Buenos Aires, cuando el joven fue secuestrado y empalado.

(Gara. 14 / 08 / 09)

BIZI GUZTIKO KARTZELA ZIGORRA JARRI DIOTE ARGENTINAKO RIVEROS JENERALARI

Argentinako diktaduran (1976-1983) Floreal Avellaneda Negrito gaztea hiltzeagatik bizi guztiko kartzela zigorra jarri diote Santiago Omar Riveros jeneral erretiratuari. Beste bost militar ere kondenatu dituzte epaiketa berean, eta 8 eta 25 urte arteko kartzela zigorrak ezarri dizkiete. Buenos Airesko Campo de Mayo kontzentrazio esparru klandestinoan gertatutakoengatik eginiko lehen epaiketa izan da, baina beste 40 bat egingo dituzte, 500 biktimaren kasuetan nahastutakoak epaitzeko.

Floreal Avellaneda 14 urteko gaztea hil zutenean, 1976an, Campo de Mayoko arduraduna zen Riveros. Gau batean haren etxera sartu ziren, Floreal Avellaneda aitaren bila, baina alde egitea lortu zuen, eta, haren ordez, haren emazte Iris Pereyra eta Floreal Avellaneda semea eraman zituzten. «Gaizkileak bagina bezala sartu ziren gure etxera, balaz josi zuten etxea, eta senarrak alde egiteagatik, errepresalia gisa, gu harrapatu gintuzten». Pereyra, semea ez bezala, diktaduratik onik atera zen. Bera izan da epaiketako lekuko garrantzitsuetako bat, senarrarekin batera. 120 lekukok hitz egin dute epaiketan.

«Akusatu guztiek plana aurrera eramateko ekarpenak egin zituzten, eta egia azaltzeko frogak ezkutatu dituzte». Hori esan dute sententzian Lucila Larrandart, Marta Milloc eta Hector Sagretti epaileek. Riverosek, dena den, «errugabea» dela esan du. «Demokratatzat daukat neure burua. Ez naiz nazi bat, ezta diktadore bat ere». Baina, militarra izan den aldetik, epaitegi militar batean epaitzea exijitu du. Gizateriaren kontrako krimenak zer esan nahi duen ez duela ulertzen ere esan du, «kontzeptu kanpotarra» delako. Diktaduran parte hartu zuela aitortu du, hala ere, baina «lantegietan inteligentzia egiten». Tensa lantegian ibili zen beste leku batzuen artean, Avellaneda aitak lan egin zuen lekuan. Hango abokatu zen orduan Avellaneda, eta PC alderdiko militantea zen.

Ezequiel Verplaetsen Campo de Mayoko militarren taldeko informazio zerbitzuko arduradunari 25 urteko espetxe zigorra jarri diote; Osvaldo Garcia Infanteria eskolako zuzendari izandakoari, 18 urtekoa; Cesar Fragni eta Raul Harsich ofizial erretiratuei, 8 urtekoa, eta Alberto Aneto polizia ohiari, 14koa. Anetok ez beste guztiek deklaratzeari uko egin diote prozesu osoan. Errugabeak direla esateko soilik hitz egin dute, azken saioan.

Atxiloketa

Iris Pereyra eta haren semea militar jantzitako kaputxadunek atera zituzten etxetik, begiak estali, burua zakuan sartu eta eraman zituzten Campo de Mayora. «Negritori gerran bezala eman zioten, eta, nahiz eta musika erabat goratuta eduki, entzuten nituen beraren oihuak, eta berak seguru nireak». Akusatu guztiak identifikatu zituen Pereyrak. 1976tik 1978ra egon zen preso, eta semea, berriz, atxilotu eta hilabetera agertu zen hilda, 15 urte egin berritan, Uruguaiko Mar de la Platako kostaldean. Kolpe gogorrak hartutakoa zela esan zuten autopsia egin ziotenean.

1985ean deliberatu zuen epaile batek Floreal Avellaneda Riverosek hil zuela eta inplikazioa argia zela, baina Riveros eta beste inputatuei Carlos Menem presidente ohiak 1989an indultua eman zien, Barkamenaren Legearen bidez. Diktadurako 1.000 kide ingururi egin zien mesede lege hark. Lege hori indargabetzea «justifikaezina da», Riverosek epaiketan esan duenez.

Avellanedaren hilketaz gain, delitu gehiago ditu bizkar gainean. Ez zen izan Campo de Mayoko komandante zela 1975 eta 1978 artean egin zuen hilketa bakarra. Krimen gehiago egiteaz gain, han jaiotako haurrak bahitu zituen. Eta handik kanpo, Condor Planaren antolatzaileetako bat izan zen, eta bizi guztiko kartzela zigorra ezarria dio Italiako epaitegi batek, italiar jatorriko zortzi argentinar desagerrarazteagatik.

(Berria. 09 / 08 / 14)

FALANGISTEK PINTAKETAK EGIN DITUZTE OIARTZUNEN

Falangista batzuek pintaketa faxistak egin dituzte Oiartzungo udaletxearen arkupetan. Astearteko gaua aprobetxatu zuten Gora España eta Vigilancia y terror falangista bezalako leloak idazteko paretetan. Duela hilabete batzuk antzeko pintaketak egin zituzten Baztanen eta Malerrekan (Nafarroa). Orduan hango herritar batzuk mehatxatu zituzten.

(Berria. 09 /08 / 13)

LA IGLESIA CATOLICA NO LOS OLVIDÓ. Artículo de opinión de Alberto Muñoz ("Otarte" Iritzi Taldea)

Señores obispos de Gasteiz, Bilbao y Donostia. La jerarquía católica, una vez más y por boca de ustedes, vuelve a faltar a la verdad en lo concerniente a las víctimas del franquismo.

Al contrario de lo que se esmeraron en proclamar el pasado 11 de julio en el funeral oficiado en la catedral nueva de Gasteiz en memoria de los catorce sacerdotes vascos asesinados por el régimen franquista, y la anterior pastoral sobre el tema, estos curas no fueron ni mucho menos olvidados por la curia católica española, de la cual ustedes son parte indivisible. Y no lo fueron, por que la jerarquía católica, encabezada por el propio Papa Pío XII con su bendición a la Cruzada, se alineó a favor del régimen genocida franquista, le dio cobertura ideológica, moral e incluso material y diplomática. No es que la institución que ustedes representan se olvidara de ellos, es que estuvo directamente implicada en su asesinato, al menos en calidad de ideólogos, instigadores e inductores.

Los susodichos sacerdotes no fueron ejecutados por alguien ajeno a su institución, por lo que ustedes denominan los vencedores, por que entre esos vencedores, entre los diversos poderes que constituyeron y sustentaron ese régimen genocida franquista, en lugar preeminente estuvo la Iglesia católica como institución.

Es por lo tanto un insulto a la memoria de las víctimas del franquismo que ustedes hablen de la Iglesia católica como algo ajeno a la masacre de estos curas, o al de miles de católicos vascos militantes republicanos, del PNV, ANV e incluso socialistas o sin filiación sindical o política, que fueron exterminados en nombre, entre otras cosas, de la religión. Todo ello con la bendición de su Iglesia. Recuerda demasiado a aquello del brazo secular quemado en las hogueras a las supuestas brujas vascas condenadas por la Inquisición.

Verdad, justicia, reparación y garantías de no repetición son las condiciones necesarias para que podamos empezar a hablar de reconciliación.

Cuando la Iglesia católica que ustedes representan sigue sin colaborar activa y lealmente con las asociaciones de víctimas del franquismo en el esclarecimiento de las masacres cometidas por el Régimen genocida, en el paradero de miles de desaparecidos, cuando siguen sin exigir que se haga justicia, cuando se niegan a dar reparación a los agravios hacia las víctimas que siguen adornando numerosas iglesias de Euskal Herria, cuando siguen definitivamente dando la espalda a las víctimas del terrorismo de Estado, sus palabras suenan a hueco. A los años de paz de los cementerios. A la reconciliación sobre la impunidad de un bando. Sus palabras huecas hacen eco con el escudo fascista que decora la catedral de Gasteiz, sin que hayan hecho nada por retirarlo.

En definitiva, ustedes y la institución que representan tienen demasiados deberes pendientes antes de intentar dar lecciones de moral a nadie sobre este tema, ni hablar de cerrar heridas. Tienen demasiados trapos sucios por lavar en su propia casa en las personas de fieles, religiosos, prelados, capellanes castrenses, capellanes del Valle de los Caídos e incluso su emisora episcopal (que sigue vomitando odio y mentiras sobre las víctimas del franquismo cada vez que tiene oportunidad para ello) para pensar que con una mera misa de compromiso pueden dar carpetazo a sus gravísimas responsabilidades.

Se lo volveré a repetir, verdad, justicia, reparación y garantías de no repetición, el resto, y perdonen esta pequeña ironía, suena a música celestial.

(Deia. 13 / 08 / 09)

DIKTADURAKO DESAGERTUEN GAINEKO LEGE BAT ONARTU DUTE TXILEN

Diktadura garaian desagerrarazitako ehunka lagunen senideek beren egoera eta hondasunak arautzeko aukera izango dute aurrerantzean. Txileko Senatuak atzo onartu zuen Desagerrarazitako Pertsonen Absentzia Deklarazteko Legea edo Desagertuen Legea deritzona, gehiengo sinplearekin. Denbora luzea zeraman Txileko Legebiltzarrak lege proposamena eztabaidatzen. Horiek hala, testuaren aldekoak garaipentzat jo dute hura berretsi izana.

Lege proposamena lehenago onartua zuen Senatuak, baina auziaz arduratzen den batzordeak nabarmendu zuen proposamenak bi herenen sostengua behar zuela aurrera egiteko. Senatari sozialista talde batek, ordea, gaitzetsi egin zuen eskaera, eta Auzitegi Konstituzionalera jo zuen. Hark, azkenik, erabaki zuen nahikoa zela gehiengo sinplea batzorde mistoak egindako proposamena berresteko. «Auzitegi Konstituzionalaren erabakia garrantzitsua da oso, ez bakarrik auzi honetarako, baita aurreragorako ere. Hemeretzi urtez gutxiengoak oztopatu egin ditu gehiengoak bultzatutako lege proposamenak, baina hori amaitu da», adierazi du Juan Pablo Letelier senatari sozialistak. Legea indarrean sartzea atzeratzen ahalegindu izana egotzi dio Letelierrek Senatuko presidente Jovino Novoari.

Diktadura

Egia eta Adiskidetzearen Batzorde Nazionalak 1991n aurkeztutako txostenaren arabera, 1973ko irailaren 11tik 1990eko martxoaren 11 arte 3.200 lagun hil ziren segurtasun indarren esku, eta horietatik 1.192 desagertutzat jo zituzten. Dokumentu hartan bertan biktimentzako eta haien gertukoentzako kalte-ordainak ere jasotzen ziren, baita haien egoera arautzeko hainbat proposamen ere.

Augusto Pinocheten diktaduran «Estatuaren etsaitzat» jo zituzten Salvador Allenderen Gobernuaren jarraitzaileak, eta ohikoak bilakatu ziren bahiketa, tortura eta exekuzioak. Hildakoen gorpuak, berriz, itsasora jaurtitzen zituzten maiz.

(Berria. 09 / 08 / 13)

FRANCO ETA MICHELETTI. Patxi Juaristi, soziologoa

Mila bederatziehun eta hogeita hemeretziko urtarrilean, Francoren armadak Bartzelona hartu zuen, eta Alacanten zegoen Errepublikako gobernuak Frantziara ihes egitea beste aukerarik ez zuen izan. 1939ko martxoan, matxinatuak Madrilen sartu ziren, eta 36ko gerra apirilaren batean bukatu zen ofizialki. 70 urte dira, beraz, gerra amaitu zela, eta Francoren diktadura hasi.

1936ko irailean, matxinatutako armadaren buruzagi edo «Generalisimo» izendatu zutenetik, Francok izugarrizko errepresioan oinarritu zuen bere botere ahalguztiduna. Paul Preston historialariak Francori buruzko biografian (1994:288) dioen bezala: «Francok bazkal ostean, kafe baten aurrean, edo autoan, fronteetara zihoanean, sententziak gainbegiratzen zituen, eta, askotan, detaileak irakurri gabe, hiltzeko modu bortitzenak zehazten zituen: garrotean ito». Hainbat sententziatan «garrote eta prentsa» idazten zuen, sinatu eta gero. Heriotzak prentsan iragarriz, Francoren helburua, kondenatuen familien samina handitzea eta aurkariak desmoralizatzea zen. Gerran hil zirenak bakerik lortu ez, eta gosea ezagutu zuten. Paul Prestonen arabera, Marokoko gerran (1912-1925) ikasi omen zituen taktika bortitz horiek.

Errepublikar, abertzale, ezkertiar edota herritarrek ez ezik, gerra zibilean Francoren alde borrokatu ziren militar, falangista eta erreketeek ere laster ikusi zuten «Generalisimoak» aginte osoa beretzat bakarrik nahi zuela, eta berehala baztertzen zituela haren aurka zerbait esan edo egiten zutenak, nahiz eta, ustez, hurbilekoak izan. Errepresio bortitzenaren bidez, beldurra arimaraino sartu zien gelditu zirenei zein atzerriratutakoei, eta horrek 40 urtez boterean egon ahal izatea ekarri zion diktadoreari. Makila hautsiarekin ezin sartu horien artean.

1937an, FET-JONS alderdiko buruzagi egin zen, eta alderdi hura gizarte zibila kontrolatzeko oinarrizko tresna bihurtu zuen. Frankista fidelenen artean boterea banatuz eta haien ustelkeria eta nepotismoa onartuz, politikariak bere nahierara erabiltzen zituen, erregimena goitik behera kontrolatuz. Makiak edo errepublikako politikariek hainbat saiakera egin zituzten Franco boteretik kentzeko, baina arrakastarik gabe. Monarkia zaleak ere behin eta berriz ahalegindu ziren Alfontso XIII.a Espainiaratzen eta monarkia berrezartzen, baina Francok ez zuen onartzen haren boterea zalantzan jarriko zuen inor. Diktadorearen arabera, Espainiako monarkiaren dekadentzia Felipe II.arekin hasi zen, eta Alfontso XIII.a ez zen gai Espainiak galdutako handitasuna berreskuratzeko. Francok heroi handi zela uste zuen, eta bera zela Espainiari XVI. mendean izan zuen handitasuna bueltatzeko gaitasuna zuen bakarra. Barnea harro duen alkateak aztaparretan ditu legeak.

Hitler eta Mussoliniren erregimenak jauzi ziren, baina Francok boterean jarraitu zuen 40 urtez. Frantziak, Erresuma Batuak eta Amerikako Estatu Batuek (AEB) ez zuten begi onez ikusten Francoren erregimena, batez ere, faxismoarekin II. Mundu Gerraren bueltan izan zituen harremanengatik. Dena dela, Gerra Hotzaren testuinguruan, aliatuek pentsatu zuten Franco egokia izan zitekeela komunismoaren hedakuntza gelditzeko. Arrazoi geoestrategikoak zirela medio, aliatuek onartu egin zuten Francoren diktadura, eta, gainera, diruz lagundu. Espainia Unescon sartu zen 1952an, Vatikanoarekin konkordatua sinatu zuen 1953an, AEBekin akordioa sinatu zuen 1953an eta Nazio Batuetan onartu zuten 1955ean. Mendebaldeko demokraziek esaten zuten Franco ez zutela gogoko eta hauteskunde garbiak egin behar zirela Espainian, baina gero eurak ekarri zioten Francori 40 urtez agindu ahal izatea. Izena bat, eta izana beste bat.

Ekainaren 28ko estatu kolpearen ondorioz, Manuel Zelaya boteretik kendu dute Hondurasen. Ustez, Zelayaren buelta negoziatzen ari diren bitartean, Micheletti eta Hondurasko polizia Zelayaren jarraitzaileen eta herritarren artean beldurra hedatzen ari dira, erregimen berriaren aurkariak isilarazteko. Bonbak jarri dituzte Zelayaren aldekoen aurka, eta badirudi poliziak Zelayaren jarraitzaile bat, Pedro Magdiel Muñoz, hil duela, torturatu ostean. Francok edo beste hainbat diktadorek aurretik egin bezala, Michelettik ere heriotza, tortura eta beldurra erabiltzen ditu bere erregimena sendotzeko. Ia AEBek eta nazioarteak ez duten egiten Francoren erregimenarekin egin zuten gauza bera: aho txikiarekin Michelettiren aurkako adierazpenak egin, baina gero haren erregimena babestu. Gutxi ahoan eta ahaleginak lanean.

(Berria. 09 / 08 / 09)

INPUNITATEAREN LEGEA

Uruguaiko Senatuan, 1986an, giroa oso nahasia zegoen; armadaren boterea sumatzen zen oraindik, eta erlojuz kontra eztabaidatzen aritu ziren Iraungitze Legea, militarrak epaitegietara joateko epea amaitu baino ordu batzuk lehenago. Legearen egileetako batek, Gonzalo Aguirre senatariak, horrela azaldu zuen egoera: «Nire esku daukadan informazioaren arabera, egoera ez da militarrek zitazioa poltsikoan dutela. Ez da hori, baizik eta ez dutela zitazioa jaso. Errealitatea da bost zitazioak armadako komandanteburuaren kutxa gotorrean daudela gordeta». Estatu kolpea amaitu zela urtebete besterik ez zen igaro, eta «justizia edo inpunitate kontua» zen legea onartzearen kontra zeudenentzat. Aguirrerentzat, ordea, «inpunitatea edo inpunitatea» zen, «edo hobeki esanda, zigorrik eza edo zigorrik eza».

1973 eta 1985 arteko diktaduran gizateriaren kontrako krimenak egin zituztenak barkatzeko legea, gaur, oraindik ere, indarrean dago, eta sinadura bilketari esker erreferenduma egitea lortu ondoren, urrian 25eko galdeketarako kanpaina abiatu du Iraungitze Legearen Baliogabetasunaren aldeko Plataformak. Uruguaiko idazle, musikari, intelektual eta pertsona ezagunek osatzen dute plataforma, eta giza eskubideen alde lan egiten duten herritarrek. 240 eta 250 pertsona desagerrarazi zituzten diktaduran, haur kopuru zehaztugabeari nortasuna lapurtu, eta plataformaren arabera, 50 bat militar errudun lasai asko bizi dira. Biztanle kopurua kontuan hartuta preso politiko gehien izan dituen diktadura izan da Uruguaikoa, eta biktima guztien memoria berreskuratzeko garaia heldu dela iritzi dio plataformak.

Iraungitze Legea onartzea, hau da, krimenak barkatzeko legeari baiezkoa emateko arrazoi nagusia militarrek berriz ere instituzioak bereganatzeari beldurra izan zen. 1986ko Senatuko eztabaida hartan irabazle atera zen ideia, politikariek militarrei zioten beldurragatik. Eta legeak aurrera egin zuen. Iraungitze Legeak giza eskubideak urratu zituztenen zigorra saihesteaz gainera, gertatutakoak ez jakiteaz eta ikertzeaz arduratu da ia 25 urtean. Ez dute zigorrik jaso estatu kolpea eman, eta torturatu, bahitu eta hil zuten militarrek.

1989 urtea. Erreferenduma Uruguain. Herritarren %25en sinadurei esker Iraungitze Legea indargabetzeari buruzko galdeketa egitea lortu zuten, baina alferrik. Ezezkoak irabazi zuen botoen %57arekin. Legea bertan behera uzteko ekimena, hala ere, aldekoena baino isilagoa izan zen; alderdi politikoetako egoitzen kontrako atentatuek eta instituzioak indargabetuko zituztela mehatxu egiteak zipriztindu zuen kanpaina, eta telebista kateek ez zuten Erreferendumaren aldeko Batzorde Nazionalaren mezua jaso. Hala ere, %43 ez da kopuru txikia horrelako egoeratan egin zen erreferenduma kontuan ez hartzeko.

Gainera, erreferendum hartan, herritarrek ez zuten legearen aldeko edo kontrako botoa eman. Erreferendumaren baldintzak kontuan hartuta, egonkortasun demokratikoa iraunarazteko legea bertan behera uztea komenigarria zen ala ez bozkatu zuten herritarrek. Giza eskubideen talde eta herritar askori eragin zien erreferendumaren emaitzak, eta immobilizatu egin zituen.

Legearen abantailatuak

Legeak kanpoan uzten ditu zibilek eta arduradun militarren epaiketak, baina praktikan barkamenaren legea denei berdin aplikatu zitzaien. Teorian, Botere Betearazleak aztertu behar ditu militarren akusazioak, eta ondoren erabaki behar du Iraungitze Legeak bere barnean hartzen duen edo ez. Hartzen badu, epaileak kasua artxibatu behar du ikerketa gehiagorik gabe. 2004 urtera arte Betearazleari egin zitzaizkion kontsulta guztiak Legearen barruan sartu ziren, baita militarren buruzagienak ere.

Joan den legealdian, hala ere, 2000 urtean, batzorde bat osatu zuten, desagertuen eta bahitu zituzten umeen kasuak ikertzeko. Aurrerapauso politikoak eman ziren. Tabare Vazquez presidentearen egungo gobernuak, berriz, diktaduraz gero boterean dagoen ezkerreko lehen alderdiak, ez du legea baliatu, kasu guztiak justizia zibilaren bidez argitu behar direla uste baitu. Hortik abiatuta epaiketa batzuk egin dituzte. Juan Maria Bordaberry diktadorea preso dago hamar pertsonaren hilketen arduragatik; Zelmar Michelini eta Hector Gutierrez Ruiz abokatuak hil zituzten militarrak ere bai, eta baita horren ezagunak ez diren beste hainbat kasutako hiltzaileak ere.

Gobernuak militarren kuarteletan indusketa lanak egiteko baimena ere eman zuen, eta bi gorpuren hondarrak aurkitu izanak eragin handia izan zuen herritarrengan, legearen arduragabekeriari buruzko eztabaida pizteraino. Ordenamendu juridikoaren arabera, Legea egin aurretiko kasu guztiak ezin dira berriz ireki. Gertatu zena ikertzeko eta kasuak berriz irekitzeko modu bakarra legea bera bertan behera uztea da.

2007ko irailaren 4an hasi ziren legea bertan behera uzteko erreferendumerako sinadurak biltzen, eta iazko apirilean amaitu zen, 340.000 sinadura Parlamentuan aurkeztearekin. Urriko erreferendumerako kanpainan azken txanpa dute orain.

Konstituzioaren erreformak %51 behar du gutxienez, eta oztopo pare bati egin beharko diote aurre. Batetik, erreferenduma presidentetzarako hauteskundeekin batera egiteak ez du laguntzen, zaila izango delako protagonismoa hartzea, bozetarako kanpainako beste gaien artean. Bestetik, erreferenduma onartzeko %51 behar da, baina baiezkoen botoa eskatuko du soilik erreferendumak. Ez dago ezetzaren botorik, paperik. Baiezkoa ez ematea ezezkotzat joko dute. Erreferendumaren berri ez duenak ezetzaren alde egingo du nahi gabe. Horregatik kanpaina oso garrantzitsua izango da.

(Berria. 09 / 08 / 08)

FRANCISCO FRANCO ETA OINORDEKOTZA LOTUA. Félix Soto ("Lau Haizetara Gogoan" Plataforma)

Tirania deuseztatzeko borroka etengabea izan da historian zehar. Ahalegin zintzo horren kontra egin dutenak euren biziraupena esplotazioan eta zapalketan oinarritu dutenak izan dira. Jaio diren familian jaio direlako, agindu zerutiarra jaso omen dutelako edo diktadoreren batek izendatu dituelako, kontua da gainerako herritarren bizitzen jabe direla uste izan dutela beti.

Monarkien historian, sarri gertatu izan dira oinordekoen liskarrak boterea norena den erabakitzeko; Estatu espainiarreko agintean orain dagoen monarkiak zer esanik ez zenbat dakien historiaren atal horri buruz... Gogoan eduki besterik ez Borboiak tronura aupatu zituen ondorengotza-gerrak zenbat eta zenbat heriotza eragin zituen; gaur egunean historiako atal hori Katalunia bezalako herrialdeetan gogoratzen da bereziki, haien nazio politikan beste inon baino eragin kaltegarriagoak izan zituelako.

Gerra Karlista Fernando VII.aren oinordekotza hartu nahi zutenek piztu zuten; euren grina defendatu nahi zuten nola edo hala, eta ez zuten zalantzarik agertu gerra aldarrikatzeko orduan. Hitz batean, boterea eta ondasunak kosta ahala kosta mantendu eta handitzeko helburuari lotuta joan dela beti Espainiako monarkia. Fernando VII.ak berak ez zuen zalantzarik izan lehenbizi Konstituzio liberalaren zina egiteko eta ondoren horri uko egiteko; jokabide horrekin, milaka jarraitzaile heriotzara, kartzelara edo erbestera kondenatu zituen. Badago parekotasunik Fernando VII.aren eta Juan Borboikoaren artean. Azken honek 1936ko altxamendu militarrarekin bat egin ondoren, erregimenaren aurka «konspiratu» baitzuen antifrankistekin batera, betiere boterea eta ondasunak berreskuratzeko asmo hutsez.

Gaur egungo Juan Carlos Borboikoa frankismoaren akademia militarretan hezi zuten 1948tik 1961a bitartean. Aberri-maitasuna eta fideltasuna erakutsi behar izan zion Espainiako caudillo-ari urte horietan. Nori, eta milaka hobi, ehunka milaka preso eta erbesteratu... eragin zituen caudillo-ari, genozidioa eta gizateriaren aurkako krimenak eragin zituen caudillo-ari.

Erakutsi zuen leialtasuna zela medio, bere oinordeko izendatu zuen Francisco Francok 1969ko uztailaren 23an. Miliziano eta gudari errepublikanoen odol isurketen eta terrorearen eskutik eraiki zen erregimenari jarraitasuna eman nahi izan zion Francok izendapen horrekin; etorkizunean Errepublika berri bat ezin izango zela eraiki pentsatuz hartu zuen erabaki hori Francok. Hots, «Espainia inperiala» berriro ere, errege borboi batekin, Francoren «graziari» esker oraingoan. Are gehiago, ez da ahaztu behar Franco bizi zelarik ere, 1974tik 1975erako apean estatu buruzagitza ere hartu zuela Juan Carlos Borboikoak.

Monarka honek bazekien zenbateko boterea jarri zitzaion eskura, eta bazekien zenbateko leialtasuna erakutsi behar zuen; halaxe adierazi zuen, beraz, 1969ko uztailaren 23an Gorte frankistetan egin zen batzarrean: «Zin egiten diet Estatu Buru Gorenari (Francori), Mugimendu Nazionalaren printzipioei eta Erresumako gainerako funtsezko legeei». Printze gisa irakurri zuen lehen diskurtsoan, berriz, zera adierazi zuen: «Ohartzen naiz nire bizkar hartu dudan erantzukizunaz; zin egin berri diet, oinordeko gisa, Estatu Buru Gorenari eta Mugimendu Nazionalaren printzipioei eta Erresumako gainerako funtsezko legeei. [...] Lehenengo eta behin, adierazi nahi dut Estatu Buru Goren eta Franco Generalisimoaren eskutik 1936ko uztailaren 18an sortu zen zilegitasun politikoa jasotzen dudala. [...] Ziurtatzen dut ahal dudan guztia egingo dudala zin egin berri diedan Printzipio eta Legeen defentsan».

Bere arbasoek egindakoaren antzera, beste Konstituzio baten zina egin zuen denboran aurrerago, 1978an. 1969an aurrean izan zituen lekuko berberak izan zituen 1978an. Errepublikanoek, sozialistek, komunistek, anarkistek, langileek, nekazariek, gudariek, milizianoek... osatzen zituzten hobi komunek eman zezaketen lekukotza izan zen baztertu zutena, orduan.

Erregimen frankista osatzen zuten egiturek transmutazioa bizi zuten, demokraziaren itxura hartuz. Leialtasun frankistari uko egin gabe, eta genozidioaren eta gizateriaren aurkako krimenek eragindako erantzukizunari bizkar emanez burutu zen prozesu hori. Botere frankisten egitura guztiak, ejertzitoa eta polizia zapaltzaileak, epailetza, klase politikoa, botere ekonomiko-finantzaria, prentsa... bere horretan mantendu ziren Estatu «berria» sortzeko prozesua izan zenean.

Antzeko diktadurak atzean utzi zituzten beste herrialdeetan argitu ziren erantzukizunak. Errudunak boteretik kanporatu zituzten, behinik behin. Erabaki hori giza eskubideen urraketak ez errepikatzeko bermeak ezarriko zituen mekanismo gisa hartu zen. Hemen, berriz, bestela egin ziren gauzak. Zigorgabetasuna ezarri zen: lehenik isiltasuna eta ahanztura, eta gero injustizia. Gerra eta errepresio bandoen jarraipena inposatu ziguten.

Botere frankisten egituren jarraitasun hori dela medio, Euskal Herriaren askatasunaren, Errepublikaren eta eskubide ekonomiko, sozial, eta politikoen alde borroka egin zutenek oraindik ez dakite zer diren egia, justizia eta ordaina; ez da ahaztu behar, hiru printzipio horietan oinarritu behar direla biktimen aldeko politikak.

Uztailaren 18ko kolpe militarra eman zenetik 73 urte igaro eta gero, inposizio berbera jasaten jarraitzen dugu: ikur publikoak, bandera gorri-horia, ereserki militar eta data ofizialak... frankismoaren presentzia iraingarria gogorarazten diguten elementuak jasaten jarraitzen dugu. Nahiz eta XXI. mendean bizi, caudillo-aren egiteen oinordeko zuzenarekin, uztailaren 18ko espirituak eta «zilegitasunak» puztuta dagoen Borboiarekin topo egiten jarraitzen dugu. Alegia, Nürembergeko prozesurik, Portugalgo Salazar diktadoreak edo Greziako koronelek jasan zuten prozesurik edo justizia transakzionalik inoiz ezarri ez zaion genozidaren oinordekoarekin.

(Berria. 09 / 08 / 07)