Ayer se cumplieron los 70 años del fusilamiento de Felipe Urtiaga, alcalde de Berriz y con motivo del aniversario el Ayuntamiento de esta localidad rindió un homenaje a su figura , así como a todos l@s vecin@s de este pueblo represaliados por el franquismo. El homenaje se realizó ante el monolito que con el mismo objetivo se habia inaugurado en el año 2005.
Este año el Ayuntamiento ha contado tambien con la ayuda de "Gerediaga Elkartea" y el marco del acto ha servido para la presentación pública de la nueva asociación "Berriz 1936 Gogoratzen" Kultur Elkartea que centrará su actividad en la recuperación de la "memoria histórica" de la localidad. El acto dió comienzo a las 19.30 horas en la plaza municipal Olakueta. y tras del saludo de los dantzaris y la ofrenda floral, se recordó la figura de Felipe Urtiaga y se leyóel poema "Azken Oyua" de Lauaxeta, quien lo escribió el 25 de junio de 1937 mientras esperaba su fusilamiento.
Felipe Urtiaga habia sido elegido democráticamente alcalde de Berriz en las elecciones del gobierno de la segunda República española y gobernó en la localidad vizcaina desde 1931 a 1936. "Durante el periodo que fue alcalde, Berriz conoció muchas mejoras: se hizo el frontón Olakueta, se renovó dicha plaza, se construyeron escuelas en los barrios, se hicieron las canalizaciones de agua para las casas, entre otras", rememoran desde la Asociación Gerediaga.
El 18 de julio de 1936, día del alzamiento militar, el máximo mandatario local formó con la ayuda de representantes del Ayuntamiento y vecinos del municipio, el Comité de Defensa para garantizar la seguridad de Berriz. Las tropas franquistas entraron en Berriz el 25 de julio y después de apresar a Felipe Urtiaga entre otros, fue fusilado el 11 de septiembre de 1937 en el cementerio de Derio.
No fue sin embargo Felipe Urtiaga el único represaliado de Bérriz pues tambien serían fusilados Gregorio Urkijo Eguren, foral de Berriz, y José Agirrerena, miembro del Partido Socialista de Berriz. Asimismo numerosos vecinos y vecinas de este pueblo serían detenidos y condenados a numerosas penas de prisión, siendo el mas conocido el sumario que agrupó a seis mujeres de este pueblo que hizo que algunas de ellas sufrieran prisión en la cárcel de Saturrarán.
No fue sin embargo Felipe Urtiaga el único represaliado de Bérriz pues tambien serían fusilados Gregorio Urkijo Eguren, foral de Berriz, y José Agirrerena, miembro del Partido Socialista de Berriz. Asimismo numerosos vecinos y vecinas de este pueblo serían detenidos y condenados a numerosas penas de prisión, siendo el mas conocido el sumario que agrupó a seis mujeres de este pueblo que hizo que algunas de ellas sufrieran prisión en la cárcel de Saturrarán.
En el acto fue leido tambien por parte de un miembro del colectivo "Berriz 1936 Gogoratzen" el escrito que transcribimos a continuación que servirá de filosofia al acto de homenaje que para próximas fechas realizaremos en ese pueblo conjuntamente dicha asociación local y "Ahaztuak 1936-1977".
Arratsaldeon guztioi!
Gaur 2007ko irailaren 11an Felipe Urtiaga izena daruen plazan alkartu gara Berrizen 1882 urtien jaio zan gizon hau eta frankismuen biktimak omentzeko.
Felipe Urtiaga Españako II Errepublikako aginte demokratikuen Berrizko herrixek hauteskunde demokratikuetan aukeratutako alkatie izen zan.
Felipe Urtiaga alkatie zala 1931tik 1936rako tartien herri honek hobekuntza haundixek euki ebazan. Albuen dekogun frontoie ein zan, Olakutako plazie barrittu zan, Berrizko auzo guztixetan eskolak ein zien, hainbat ur depositto ein eta ure etxietara eruen zan, eta beste hainbat aurrerapide aztertzeko eta ikertzeko dekoguzenak.
Felipe Urtiagak, 1936ko uztaileko 18ko militarren golpie emon zanien, legedixe defenditu eban, gobernu demokratikue defenditu eban. Bera herriko buru zala, gerra kriminal hari aurre eitteko, Udaletxeko ordezkarixekin eta herritarrekin defentsa komitie sortu eban, herrixen segurtasune bermatzeko eta halako egoera gogor batien herrixen bizi zienen eta Gipuzkuatik etortzen hasi zien ebakuatuen ahal zan besteko ongizatie antolatzeko.
Gerra guztixetan pasatzen dan moduen, hemenguen be, ideologien gainetik, pertsonak deukien benetako aurpegixe ikusten da halakuetan. Frankisten tropak 1937ko apirileko 25ien sartu zienien, ordurarte lagun edo ezagun, kaleko edo auzoko izen zien batzuk, zenbat samin, zenbat sufrimentu eta gorroto itxi eben hemen, urtietan ixilien esan bada be, gaur altu esan biau. Frankismuen errepresiñue ezan etorri urriñe
ko etsaietatik bakarrik, errepresiñue hurretik be etorri zan.
Ez da kontu eskatzie, ez da bengantza gure dogune, sufritu ebenek eta ondorenguek altu esan biherra baño ez da. Barruen geratzen dana usteldu eitten da, horregaittik ozen esan biau, lotsa barik esan biau, egixe esatiek libreauek eingo gaittuelako, eta juen zienenganako dekoguzen zorrak kentzie derrigorra dogulako.
Errepresio gordin haregaittik Felipe Urtiaga Berrizko alkatie, 1937ko iraillaren 11an hil ei eben, gaur 70 urte, fusilatu ei eben Derixoko kanposantuen. Haren familixak, haren alabak Niceta, Maria Luisa eta Pilarrek fusilatu ez daijien , herriko agintari barrixei laguntza eskatu otzien, baña nonek ukatu otzien.
Uda trajiko horretan Gregorio Urkijo herriko forala (munizipala) eta Jose Agirre defentsa komite kide zana hil ebezan, asesinatu, fusilatu, herritik denuntziak jaso ebezelako. Agustin Milikua herritarrak bizixe galdu eban Bilboko kartzela anker batien, bere andriek Agustin salbatzeko ahalegin guztixek einje gero.
Uda haretan herriko sei emakume atxilotu ein ebezan. Gezurrez betetako epaiketak pasau eta gero Saturraraneko kartzelan sartu ebezan. Niceta Ariznabarreta 21 urteko neska gaztie, bere aiztie Sofia Ariznabarreta 29 urtekue, Ramona Uribeganekoa 55urteko andrie, Luis Gorroñoaz lau seme alaben ama, euretariko bi, Rafael eta Cruz gudari frentien eukezan orduen, Benancia Etxano 6o urteko alargune, jaiotzez Ondarrutarra baña Berrizen parrokuen etxien neskamie, Sabina Ibarrolaza 33 urtekue, jaiotzez Gallartakue baña gure herrixen Leon Polaz ezkondue, hamaika karamelo herriko umiei saldutakue, eta Teodora Uribarri gure amama 39 urtekue, bere senarra Felix Arrizabalaga kartzelan euela ekixela 6 eta 13 urte bitarteko 4 seme alaba bakarrik itxi bihar ize bazan, Berrizen. Zergaitik kartzelatu ebezan aitzie gatxa badabe, frankisten udaletxetik agindute hiru urte bete arte ein ebezan euretariko bakotzak, egin ziren barraskeriagattik zoritxarrez ospetxue dan Saturrarango kartzelan.
Uda horretan herriko dozenaka eta dozenaka gizon kartzelaratuek izen zien, ondiño danen izenak ez dekoguz, isilearen erreinue horrartiño heldu zan eta.
Urte horretan gure herriko hainbat gudarik bizixe galdu eben mendi bazterreko lubakixetan eta beste mordue, zigortute, esklabo moduen erabili ebezan bidiek eta halakuek eitten edo frankisten frentietan.
70 urte bete die uda honetan herri hau ebakuatu zana. Familixa osuek aitte, ama eta umiek eukien apurrekin eta bonben eztanden azpixen hemendik alde eibena.
70 urte familixa askoren ondasunek lapurtu ziela, herriko ume batzuk Europatik zier banandu ziela, herritik kanpo bildurrez ezkutaute egon zienak, eta belaunaldi – generaziño- oso bat frankistak frentera derrigorrez eruen ebezela.
Hemen aipatutako guztixei izena ipiñi biotzau, haren guztixen duintasune eta errugabetasune aldarrikatu ein biau.
Gure gaztiek jakin eta ezagutu bidabe estatu golpe harengatik Euskal Herrixen eta Españan gerra eta diktadura sufridu genduzela, sufrimentu hori gugandik gertu emon zala, gure familixetan, gure lagunen etxietan, gure oroimenetan eta gure bizitzetan.
BERRIZ 1936 GOGORATZEN KULTUR ELKARTien , sortu berri dogun elkartien izenien berba ein dotzuet .Elkarte hau sortu dogunok uste dogu guri, ondorenguei, dagokigula, historiari eta egiari sor deutzagulako, iraganeko gau isilien hemen esan dogun guztixe jausten ez iztie.
BERRIZ 1936 GOGORATZEN KULTUR ELKARTiek zuon laguntza guztixe behar dau herri honen memoria historikue ez galtzeko. Zuetako bakoitzaren historiarekin herri honen historia osotuko dogulako.
1937 urteko uda bizi ebenei eta gaur gure artien ez dagozenei, hor zeru ortzien akaso euretariko bakoitza izar batien entzuten eukingo dogunez, hemen gauzenok esan guretzau, maite izan dittugula, eta gu garen artien goguen eunkingo dittugula.
Eskerrik asko etortzearren, eskerrik asko.
Gaur 2007ko irailaren 11an Felipe Urtiaga izena daruen plazan alkartu gara Berrizen 1882 urtien jaio zan gizon hau eta frankismuen biktimak omentzeko.
Felipe Urtiaga Españako II Errepublikako aginte demokratikuen Berrizko herrixek hauteskunde demokratikuetan aukeratutako alkatie izen zan.
Felipe Urtiaga alkatie zala 1931tik 1936rako tartien herri honek hobekuntza haundixek euki ebazan. Albuen dekogun frontoie ein zan, Olakutako plazie barrittu zan, Berrizko auzo guztixetan eskolak ein zien, hainbat ur depositto ein eta ure etxietara eruen zan, eta beste hainbat aurrerapide aztertzeko eta ikertzeko dekoguzenak.
Felipe Urtiagak, 1936ko uztaileko 18ko militarren golpie emon zanien, legedixe defenditu eban, gobernu demokratikue defenditu eban. Bera herriko buru zala, gerra kriminal hari aurre eitteko, Udaletxeko ordezkarixekin eta herritarrekin defentsa komitie sortu eban, herrixen segurtasune bermatzeko eta halako egoera gogor batien herrixen bizi zienen eta Gipuzkuatik etortzen hasi zien ebakuatuen ahal zan besteko ongizatie antolatzeko.
Gerra guztixetan pasatzen dan moduen, hemenguen be, ideologien gainetik, pertsonak deukien benetako aurpegixe ikusten da halakuetan. Frankisten tropak 1937ko apirileko 25ien sartu zienien, ordurarte lagun edo ezagun, kaleko edo auzoko izen zien batzuk, zenbat samin, zenbat sufrimentu eta gorroto itxi eben hemen, urtietan ixilien esan bada be, gaur altu esan biau. Frankismuen errepresiñue ezan etorri urriñe
ko etsaietatik bakarrik, errepresiñue hurretik be etorri zan.Ez da kontu eskatzie, ez da bengantza gure dogune, sufritu ebenek eta ondorenguek altu esan biherra baño ez da. Barruen geratzen dana usteldu eitten da, horregaittik ozen esan biau, lotsa barik esan biau, egixe esatiek libreauek eingo gaittuelako, eta juen zienenganako dekoguzen zorrak kentzie derrigorra dogulako.
Errepresio gordin haregaittik Felipe Urtiaga Berrizko alkatie, 1937ko iraillaren 11an hil ei eben, gaur 70 urte, fusilatu ei eben Derixoko kanposantuen. Haren familixak, haren alabak Niceta, Maria Luisa eta Pilarrek fusilatu ez daijien , herriko agintari barrixei laguntza eskatu otzien, baña nonek ukatu otzien.
Uda trajiko horretan Gregorio Urkijo herriko forala (munizipala) eta Jose Agirre defentsa komite kide zana hil ebezan, asesinatu, fusilatu, herritik denuntziak jaso ebezelako. Agustin Milikua herritarrak bizixe galdu eban Bilboko kartzela anker batien, bere andriek Agustin salbatzeko ahalegin guztixek einje gero.
Uda haretan herriko sei emakume atxilotu ein ebezan. Gezurrez betetako epaiketak pasau eta gero Saturraraneko kartzelan sartu ebezan. Niceta Ariznabarreta 21 urteko neska gaztie, bere aiztie Sofia Ariznabarreta 29 urtekue, Ramona Uribeganekoa 55urteko andrie, Luis Gorroñoaz lau seme alaben ama, euretariko bi, Rafael eta Cruz gudari frentien eukezan orduen, Benancia Etxano 6o urteko alargune, jaiotzez Ondarrutarra baña Berrizen parrokuen etxien neskamie, Sabina Ibarrolaza 33 urtekue, jaiotzez Gallartakue baña gure herrixen Leon Polaz ezkondue, hamaika karamelo herriko umiei saldutakue, eta Teodora Uribarri gure amama 39 urtekue, bere senarra Felix Arrizabalaga kartzelan euela ekixela 6 eta 13 urte bitarteko 4 seme alaba bakarrik itxi bihar ize bazan, Berrizen. Zergaitik kartzelatu ebezan aitzie gatxa badabe, frankisten udaletxetik agindute hiru urte bete arte ein ebezan euretariko bakotzak, egin ziren barraskeriagattik zoritxarrez ospetxue dan Saturrarango kartzelan.
Uda horretan herriko dozenaka eta dozenaka gizon kartzelaratuek izen zien, ondiño danen izenak ez dekoguz, isilearen erreinue horrartiño heldu zan eta.
Urte horretan gure herriko hainbat gudarik bizixe galdu eben mendi bazterreko lubakixetan eta beste mordue, zigortute, esklabo moduen erabili ebezan bidiek eta halakuek eitten edo frankisten frentietan.
70 urte bete die uda honetan herri hau ebakuatu zana. Familixa osuek aitte, ama eta umiek eukien apurrekin eta bonben eztanden azpixen hemendik alde eibena.
70 urte familixa askoren ondasunek lapurtu ziela, herriko ume batzuk Europatik zier banandu ziela, herritik kanpo bildurrez ezkutaute egon zienak, eta belaunaldi – generaziño- oso bat frankistak frentera derrigorrez eruen ebezela.
Hemen aipatutako guztixei izena ipiñi biotzau, haren guztixen duintasune eta errugabetasune aldarrikatu ein biau.
Gure gaztiek jakin eta ezagutu bidabe estatu golpe harengatik Euskal Herrixen eta Españan gerra eta diktadura sufridu genduzela, sufrimentu hori gugandik gertu emon zala, gure familixetan, gure lagunen etxietan, gure oroimenetan eta gure bizitzetan.
BERRIZ 1936 GOGORATZEN KULTUR ELKARTien , sortu berri dogun elkartien izenien berba ein dotzuet .Elkarte hau sortu dogunok uste dogu guri, ondorenguei, dagokigula, historiari eta egiari sor deutzagulako, iraganeko gau isilien hemen esan dogun guztixe jausten ez iztie.
BERRIZ 1936 GOGORATZEN KULTUR ELKARTiek zuon laguntza guztixe behar dau herri honen memoria historikue ez galtzeko. Zuetako bakoitzaren historiarekin herri honen historia osotuko dogulako.
1937 urteko uda bizi ebenei eta gaur gure artien ez dagozenei, hor zeru ortzien akaso euretariko bakoitza izar batien entzuten eukingo dogunez, hemen gauzenok esan guretzau, maite izan dittugula, eta gu garen artien goguen eunkingo dittugula.
Eskerrik asko etortzearren, eskerrik asko.
(Servicio de prensa de "Ahaztuak 1936-1977")
